موسیقی های به یاد ماندنی خراسانی
موسیقی خراسانی را می‌توان از تاثیرگذارترین موسیقی‌های ایرانی در تکامل موسیقی دستگاهی ایرانی دانست. موسیقی خراسانی در حقیقت آینه اقلیم جغرافیایی این منطقه است. این اقلیم از دو بخش کوهپایه‌ای و جلگه‌ای تشکیل شده است. هر کدام از این بخش‌ها نیز موسیقی خاص خود را دارند.
به طور مثال تاکیدهای آوازی ویژه، در مناطق جلگه‌ای کمتر بوده و موسیقی سازی نقش پر رنگ‌تری دارد. سبک آواز مناطق شمال خراسان حماسی، آیینی و مذهبی بوده و شعرهای فردوسی به خصوص اشعار شاهنامه نقش پررنگی در آن دارد.
سفر در مسیر تهران مشهد
اگر قصد دارید به زودی کوله‌بار سفر ببندید بهتر است پیش از آن سری به سایت علی بابا بزنید. کافی است هتل، پرواز یا هر خدمات دیگری که مد نظر شما است را در این سایت جست و جو کنید. به طور مثال بلیط لحظه آخری مشهد به تهران یا هتل لاله تهران را جستجو می‌کنید و با چند کلیک ساده صاحب یک بلیط لحظه آخری مشهد به تهران و یک اتاق در هتل لاله تهران خواهید بود. فراموش نکنید که راحتی شما رضایت شما را در بر خواهد داشت، پس با علی بابا به راحت‌ترین حالت ممکن سفر کنید!
پیشینه و سازها
موسیقی خراسانی را به چهار نوع فارسی، کرمانجی، ترکمنی و ترکی تقسیم کرده‌اند که بخش کرمانجی و ترکی بیشتر مربوط به خطه شمال خراسان می‌شود. موسیقی خراسانی ترکی قدمت زیادی داشته و به زمان صفویه برمی گردد. شکل گیری نوع ترکی تقریبا با کوچانده شدن کردهای کرمانج از مناطق مختلف به بخش شمال خراسان در یک زمان اتفاق افتاده است.
در حقیقت کوچ این طایفه کرد تاریخ فرهنگ فولکلوریک ایران را متحول نمود و سبب رسیدن ساز دوزَله از بخش‌های کردنشین به منطقه ترکمن‌صحرا شد. همچنین این مسئله باعث تاثیر گرفتن کردها از شیوه‌های اجرایی موسیقی در نی نوازی و دوتار نوازی ترکمن‌ها شد. موسیقی خراسانی ترکمنی از مناطقی مثل درگز و بخش‌های جرگلان و راز سرچشمه گرفت و جریان یافت.
از میان انواع موسیقی سنتی نواحی خراسان، موسیقی کردی نسبت به نوع ترکی که شباهت‌‌های زبانی و لهجه‌ای و همچنین شباهت‌هایی در شعر، داستان و شیوه‌های اجرایی دوتار با موسیقی ترکمنی دارد، مستقل‌تر عمل نموده است.
سازهای خراسان
دوتار را می‌توان معروف‌ترین ساز در خراسان دانست و حتی آن را به شناسنامه موسیقی خراسانی تشبیه می‌کنند. البته تفاوت‌هایی در ساخت دوتار در شمال و جنوب خراسان وجود دارد به طور مثال کاسه دوتار جنوب بزرگتر از دوتارهای ساخته شده در شمال خراسان است. همچنین فواصل پرده‌های دوتار ناحیه‌ی شمال با جنوب خراسان تفاوت دارد. علاوه بر آن دو تار در منطقه خراسان شمالی دارای ۱۲ پرده و در خراسان جنوبی دارای ۱۳ پرده است.
دوتار سازی است که تنها دو سیم برای نواختن دارد؛ زوجی که آن‌ها را به مرد و زن تشبیه می‌کنند. این ساز که نقشی اساسی و مهم در موسیقی خراسانی دارد، براساس نوع شعری که قرار است با آن خوانده شود کوک می‌شود. شعر ممکن است فارسی، ترکی یا کرمانجی باشد.
از دیگر سازهای موسیقی سنتی نواحی خراسان می توان به کمانچه که یک ساز زهی به حساب می‌آید و بیشتر در قوچان و مناطق شمالی خراسان مورد استفاده قرار می‌گیرد اشاره نمود. کمانچه هم به صورت تک‌نوازی و هم به صورت دو نوازی و همراه با دوتار نواخته می‌شود.
دامنه سازهای خراسان به همین جا ختم نمی‌شود و نباید سازهایی مثل قوشمه، نی، دایره، دعا و سرنا که هر کدام صدایی منحصر به فرد و جذاب دارند را از یاد برد.
بزرگان دنیای موسیقی خراسان
خطه خراسان را می‌توان جز مناطق هنرمند پرور در حیطه موسیقی دانست. آنچنان که در میان شناخته‌شدگان موسیقی سنتی و حتی امروزی ایرانی افراد زیادی اصالت خراسانی دارند. بزرگانی همچون محمدرضا شجریان، کیوان ساکت، پرویز مشکاتیان، محمدعلی کیانی نژاد، حاج قربان سلیمانی و مریم ابراهیم پور تنها تعداد اندکی از هنرمندان بزرگی هستند که از سرزمین خراسان برخاسته‌اند.
ترانه‌های معروف خراسان
ترانه‌های مختلفی در خراسان ساخته شده‌اند و موسیقی غنی خراسان سراسر قطعاتی است که به ذهن مخاطب می‌نشیند. اما در این مقاله به دو مورد از آن‌ها که داستان جالبی در پس پرده داشته‌اند خواهیم پرداخت.
ترانه سرخسی میش‌مرگی
در سال ۱۳۳۷ با تغییر ناگهانی آب و هوا و کمبود آذوقه مردم سرخس با حادثه تلخی که به «میش‌مرگی» معروف شد رو به رو شدند. ابعاد حادثه به حدی بود که ۹۰ درصد از دام‌های این منطقه از بین رفت وهر خانواده دامدار با انبوهی از جسد گاوها و گوسفندان خود مواجه نمود.
درنهایت فاجعه میش‌مرگی سبب فقر شدید مردم منطقه و به مهاجرت آن‌ها به دیگر شهرها شد.
این واقعه دردناک سبب شد که آقای ملاکریم‌علی میرزایی۸۰ بیت شعر سروده و در آن این واقعه را به تصویر بکشد. پس از آن چند تن از خوانندگان سرخسی از جمله گروه ساریکا آن را اجرا و بازخوانی کرده‌اند.
این ترانه یکی از نمونه‌های به یادماندنی موسیقی خراسانی است که هنوز هم پس از سال‌ها در ستایش آن سخن‌ها گفته می‌شود.
ترانه نوایی
در زمان حکومت تیموریان بود که امیر علی شیرنوایی دانشمند، شاعر و وزیر سلطان حسین بایقرا قصد دیدار عبدالرحمن جامی را می‌کند. پس گروهی قصد می‌کنند که برای استقبال وی به منطقه‌ای نزدیک به تربت جام بروند و نوایی نوایی سر دهند. بدین ترتیب بود که این مقام خراسانی برای اولین بار خوانده شد.
اما آن چه جالب توجه است، آن است که طبیب اصفهانی شاعر این قطعه امیرشیرنوایی فرمانروای تیموریان را خطاب قرار نداده بود بلکه مخاطب دخترکی بود به نام لیلی که شاعر از غم فراق او به سرودن شعر وادار شده بود. لحن و آهنگ امروزی آن هم توسط غلامعلی پورعطایی شکل گرفت. این نوازنده مشهور که یکی از بهترین دوتار نوازان و بخشی‌خوان‌های خراسان و البته ایران است سبب شد که قطعه نوایی شنیدنی و ابدی شود.