ایرانیان و سفره های نذری که برا برآورده شدن حاجات پهن می کنند

در این نوشته از دلبرانه قصد داریم مطلبی در خصوص تاریخچه پهن کردن سفره های نذری در ایران بپردازیم.

شاید برای شما هم جالب باشید که با این تاریخچه بیشتر آشنا شوید لذا پیشنهاد می کنیم تا انتهای پست با ما همراه باشید…

امیدواریم که مورد توجه شما عزیزان قرار گیرد……… با ما همراه باشید…..

ایرانیان و سفره های نذری که برا برآورده شدن حاجات پهن می کنند

سُفْرۀ نَذْری، نذری که با مراسمی خاص ادا می‌شود و انواع گوناگون دارد. نذر، نوعی مبادله با جهان مینوی و نیروهای فوق طبیعی است .

انداختن سفره برای ادای نذر، از جملۀ باورهای دینی مردم است که سابقه‌ای بس طولانی دارد.

سفرۀ نذری و مراسم مربوط به آن مقبولیت بسیاری به‌ویژه نزد زنان دارد و آنان برای رسیدن به خواسته‌ها و آرزوهای خود، در زمانهایی خاص، مراسم آن را برگزار می‌کنند.

مراسم سفره‌های نذری در ایران، در میان مسلمانان، به‌ویژه شیعیان و نیز زردشتیان و کلیمیان رایج است. برگزارکنندگان این سفره‌ها، زنان‌اند و کسی هم که آیین برای او برگزار می‌شود، در بیشتر موارد زن است؛

ازاین‌رو، می‌توان به این نتیجه رسید که این رسم متعلق به مرحله‌ای از زندگی اجتماعی انسان ایرانی است که در آن زنها نقش اصلی را در جامعه بر عهده داشته‌اند

این مقاله درباره فرهنگ قشر عظیمی از جامعه؛ یعنی زنان می‌‌باشد، زنانی که هر چند ممکن است به صور مختلف در جامعه مورد بی‌مهری قرار گیرند، اما همیشه همچون کوهی استوار و محکم نگهدار خانواده خود بوده و هیچگاه ناامید نمی‌‌شوند و با کمک ایمان خود به طریق گوناگون در حل مشکلات خانواده‌شان پیشقدم هستند.

مادرانی که راز بقای خانواده و موفقیت فرزندانشان را در صبر و شکیبایی آنان می‌‌بینیم.

اقدام به برگزاری سفره‌های نذری توسط زنان نیز یکی از راه‌هایی است که این عزیزان بدان متوسل می‌شوند تا بتوانند راه‌گشای مشکلات لاینحل زندگیشان باشند.

و این جزوی از فرهنگ مردم، ایرانیان در میان اعتقادات و آیین‌های اجتماعی، جامعه مذهبی ایران به ویژه زنان، برپایی سفره‌های نذری از اهمیت خاصی برخوردار بوده و می‌توان اذعان نمود که این مهم تقریبا خاص زنان است.
سفره‌های نذری که در اکثر نقاط ایران نام آشنایی است، یکی ازآیین‌هایی است که از زمان‌های دور به یادگار مانده است.

این آیین از نظر مردم‌شناسی بسیار قابل تامل و بررسی است. زندگی انسان در ادوار مختلف همیشه با دشواری‌های بسیار همراه بوده است.

انسان به دلیل عدم شناخت کافی از طبیعت و عدم آگاهی از علل به وجود آمدن منابع طبیعی همیشه با منابع ترس می‌‌زیسته است.

ترس از مرگ، ترس از گرسنگی، ترس از بلایای طبیعی و غیره همیشه روح انسان را آزار می‌داد.ولی در همان زمان‌ها نیز انسان به روش‌های مختلف از نظر روحی خود را با محیط انطباق می‌‌داد.

ستایش به درگاه ایزد منان یکی از راه‌های انطباق انسان با مشکلات طبیعی بود.

کم‌کم با پیدایش دین‌های توحیدی و پرستش خداوند یکتا، بشر نیز امید خود را به یک معبود متمرکز ساخت.

ایرانیان نیز برای ارتباط با معبود خود و نیروهای ماورای طبیعی آیین‌های مختلفی دارند.

برخی از این آیین‌ها جنبه رسمی دارد و در زمان‌های خاص خود اجرا می‌گردد ولی آیین‌های سفره‌های نذری آیینی است که رسمیت ندارد ولی مردم به آن ایمان داشته و از طریق این مراسم امیدها و آرزوهای خود را توسط واسطه‌هایی مثل امامان و معصومین و یا قهرمان‌های اسطوره‌ای‌شان مثل حضرت خضرو یا پری‌ها و بی‌بی‌ها به گوش معبودشان می‌‌رسانند.

سفره‌های نذری به نوعی کنش متقابل بین انسان‌ها و هستی‌های ماورایی است.

سفره‌های نذری به نوعی بیان امیدها و آرزوهای انسان است. شخص نیازمند نذر می‌کند که اگر آرزویش برآورده شد سفره بیندازد.

پس مهم‌ترین علت برگزاری این مراسم وجود یک نیاز است. «مالینوفسکی» مهم‌ترین نظریه‌پرداز عاطفه‌گرا معتقد است که اعتقاد به مشیت الهی شامل اعتقاد به وجود قدرت‌هایی است که دلسوز انسان‌هایند و می‌توانند آنها را در زندگی یاری کنند.

یک چنین باورهایی ظرفیت انسان را در هنگام کنش موثر در برابر مشکلات بالا می‌برند.

یکی از کارکردهای مهم سفره‌ها همبستگی و وفاق در بین زنان می‌باشد. زیرا کارها در این مراسم به صورت گروهی انجام می‌پذیرد.

اگر زنی مشکل داشته باشد همه در حل آن مشکل خود را مسئول می‌دانند.

صاحب نذر نه تنها از ادای نذر خود اظهار رضایت می‌کند بلکه از این که توانسته گروهی از زنان را انسجام دهد و باعث گره‌گشایی احتمالی مشکل آنان در آینده شود، احساس شادمانی می‌کند. مردم سفره‌های نذری را در بسیاری از آبادی‌ها و شهرها و زیارتگاه‌ها می‌گسترانند.

با این همه ویژگی‌های خاص این سفره‌ها در فرهنگ عامه هنوز چنانچه باید شناخته نشده است.

به علت گوناگونی که در فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌های مختلف ایران وجود دارد، باورهای عامه در سفره‌ها نیز گوناگون است و تحقیق پیرامون این باورها مستلزم سال‌ها بررسی و تجربه است.

آیین سفره‌های نذری جزء فولکلور یا فرهنگ عامه می‌باشد.

فولکلور بنا به تعریف عبارتست از باورها، رفتارها، گفتارها و کردارهای گروهی که سینه به سینه منتقل شده و الزاما دارای نظریه و پشتوانه منطقی نیست.

خوراک و اطعام در سفره‌های نذری

همان طور که «دکتر روح‌الامینی» در کتاب آیین‌ها و جشن‌های کهن در ایران امروز یادآور می‌شود، «در همه جشن‌ها و آیین‌ها در جامعه ابتدایی یا متمدن، خوردن و آشامیدن بخشی از مشغولیت و سرگرمی‌های جمع را تشکیل می‌دهد» دربرگزاری سفره‌های نذری نیز این مسئله نقش مهمی را ایفا می‌کند.

معمولا نوع خوراک‌هایی که در سفره‌های نذری به کار برده می‌شود، با ویژگی‌های اقلیمی و نوع فرآورده‌های هر منطقه هماهنگی دارد؛ مثلا ممکن است سفره حضرت ابوالفضل(ع) در تهران به نوعی و در شیراز به نوعی دیگر انداخته شود و اضافه بر وسایل و خوراکی‌های اصلی در سفره خوراکی‌های بومی شیراز نیز در آن قرار گیرد.

درباره اطعام مردم، «ملاحسن فیض کاشانی» در کتاب آداب سفره، چنین می‌‌نویسد «غذای خود را به نیکان بخورانید» و نیز فرمود: «از غذای افراد با تقوی بخورید و غذای خود را نیز به افراد با تقوی بخورانید.»

نقش مظاهر طبیعت در باورهای سفره‌ها:

در برخی از سفره‌های نذری مظاهر مختلفی از طبیعت نقش ویژه‌ای به عهده دارند. در سفره بی‌بی سه‌شنبه و دختر شاه پریان آسمان و نور خورشید نباید محتویات سفره را ببینند. به همین دلیل سفره را در زیرزمین خانه‌ یا در اتاقی که پرده‌های آن را کشیده باشند می‌اندازند.

عنصر آتش نیز در مراسم سفره‌ها نقش ویژه‌ای دارد. تقریبا سفره‌ای نمی‌توان یافت که در آن روشن کردن شمع یکی از باورهای آن به شمار نیاید؛ به طور مثال برخی از زنان، شمع‌های نیم‌سوخته سفره را بر می‌دارند و نذر می‌کنند که اگر حاجتشان برآورده شود در سفره‌ای که خود می‌اندازند آن شمع را روشن کنند.

برخی از سفره‌های نذری عبارتند از:

سفره امام زمان(عج)، سفره حضرت رقیه(س)، سفره حضرت ابوالفضل(ع)، سفره امام حسن(ع)، سفره حضرت فاطمه(س)، سفره حضرت زینب(س)، سفره پنج تن (آل عبا)، سفره حضرت ابراهیم(ع)، سفره حضرت خضر(ع)، سفره بی‌بی سه‌شنبه.

سفره‌های زرتشتیان شامل سفره وهمن امشاسفند یا وهمرو، سفره بی‌بی سه‌شنبه و سفره دختر شاه پریان می‌باشد.

سفره امام زمان:

خوراکی‌های سفره امام زمان شامل شیربرنج، نان، پنیر، سبزی، گردو و حلواست.

سفره حضرت فاطمه(س):

غذای اصلی این سفره کاچی است. یکی از باورهای این سفره این است که مردان و پسران و زنان حامله نباید در این سفره شرکت کند. این سفره در روز سه‌شنبه و سه دفعه برگزار می‌‌شود.

سفره حضرت زینب(س):

این سفره در روزهای چهارشنبه صبح انداخته می‌شود و غذای این سفره آش رشته می‌باشد.

سفره پنج تن (آل عبا):

در این سفره آش رشته می‌پزند.

سفره حضرت ابراهیم(ع):

برای رفع هر مشکلی می‌اندازند و مراسم آن مشابه سفره حضرت ابوالفضل(س) است. مکان برگزاری این سفره در خارج شهر و در صحرا مابین دو کوه و در کنار نهر آب است.

سفره حضرت خضر(ع):

این سفره پر خرج است و همه نوع خوراکی را در آن قرار می‌دهند.

سفره حضرت رقیه(س):

به صورت محقرانه انداخته می‌شود، محتویات سفره معمولا نان، خرما و شمع می‌باشد.

سفره حضرت ابوالفضل(ع):

پرتجمل است و انواع خوراکی‌ها را در آن قرار می‌دهند که شامل عدس پلو و آش رشته، میوه، شیرینی و آجیل مشگل‌گشا که با تور و روبان‌های رنگی بسته‌بندی شده است، حلوا، خرما، نان، پنیر و سبزی.
مهمانان، مقداری از غذاها و مواد خوراکی را در کیسه ریخته و برای بقیه خانواده به منزل می‌برند زیرا معتقدند که این غذاها متبرک هستند.

سفره امام حسن(ع):

از خصوصیات مهم این سفره سبز بودن آن است. مواد خوراکی که در سفره قرار می‌دهند سبز رنگ است و از ظروف سبز رنگ و شمع‌های سبز برای تزیین سفره انتخاب می‌کنند. مواد غذایی این سفره شامل نان و پنیر و سبزی، کشمش سبز، هندوانه سربسته است.

سفره بی‌بی سه‌شنبه:

نحوه برگزاری سفره بدین ترتیب است که دو، سه‌شنبه متوالی سفره را می‌اندازند و سه‌شنبه سوم را گرو نگه می‌‌دارند بعد از برآورده شدن حاجت، سفره سوم را می‌اندازند. صاحب نذر از روز صبح روز سه‌شنبه روزه می‌گیرد و بعد از پایان مراسم دعا و نیاش در هنگام ظهر با خوردن کاچی افطار می‌کند.

خوراکی‌های این سفره شامل نان و پنیر، سبزی و کاچی می‌باشد. لازم به ذکر است که نقل قصه بی‌بی سه‌شنبه توسط خانم مداح جز اصلی مراسم محسوب می‌شود.