معنی ضرب المثل عهد بوق یعنی چی؟

بوق آلت نای مانندی است که به قول مرحوم علاامه دهخدا که در حمام ها و آسیاها و هنگامه های نوازنده ها آواز مهیب و مکروهی از آن برآید نوع قدیمی بوق از شاخ بود که براثر مرور زمان مدارجی را طی کرد و بعد آن را از استخوان و فلز ساختند و امروزه انواع و اقسام بوق شاخی و استخوانی و فلزی پیدا می شود که در سابق در موارد گوناگون به کار برده می شد و در حال حاضر نیز به خصوص در روستاها گاه از آن استفاده می شود .
حمامی ها هر چند وقت یکبار ناگزیر به تخلیه آب خزینه و تنظیف آن بودند و این کار که از راه گلخن حمام صورت می گرفت مستلزم چند روز وقت بود تا آب تازه و تمیز در خزینه پرو گرم شود و روز موعود حمامی یا یکی از شاگردان و دلاک هایش برای مطلع کردن مشتری ها و پذیرفتن آنان در بوق مورد بحث ؛ به خصوص هنگام سحر در پشت بام حمام می دمیده و خفتگان را برای غسل کردن و نظافت به حمام دعوت می کردند .
به تدریج با اختراع تلگراف ، تلفن های باسیم و بی سیم در سیستم و ساختار اطلاع رسانی دگرگونی های گسترده ای رخ داد و حمام ها براثر تصفیه و لوله کشی آب و بسته شدن خزینه ها همیشه و در همه حال آماده پذیرایی از مشتریان هستند و آسیاها به کارخانه های مدرن گندم کوب تبدیل شدند ، مرگ و میرها از طریق آگهی در جراید ، رادیو ، تلویزیون ، ایمیل ، اس ام اس و …. اعلام می شود و در مراسم های جشن و سرور همچون عروسی ها به قدری وسایل عیش و طرب فراهم آمده که بوق دیگر در این نوع مجالس نقشی ندارد اما تا یکی دو قرن پیش بوق تا آن اندازه قرب و منزلت داشت که تقریبا کلیه شئون زندگی مردم را در بر می گرفت .
حال هرگاه فردی بخواهد از اهمیت و ارزش چیزی به کاهد و آن را کهنه و فرسوده بخواند می گوید : این جنس یا وسیله مال عهد بوق است .”هرچه کنی به خود کنی ، گر همه نیک و بد کنی
این ضرب المثل را هنگامی به کار می برند که بخواهند افراد را از کارهای بد و ناشایست در حق دیگران برحذر داشته و عواقب اعمال بد اشخاص را گوشزد کنند و یا دیگران را به کارهای نیک و خدا پسندانه ترغیب کرده و آنان را از پی آمدهای خوب رفتارهای نیک مطلع سازند .
ریشه این ضرب المثل به حکایت درویشی بر می گردد که در کوچه ها و محله ها راه می رفت و تنها عبارتی را که همواره در حین راه رفتن با صدای بلند می خواند این بود ” هرچه کنی به خود کنی گرهمه نیک و بد کنی ” زنی مکاره و بد طینت یک روز تصمیم گرفت که رفتاری ناشایست نسبت به درویش روا دارد و با خود گفت :” من پدر این درویش را در می آورم .
این زن خمیری درست کرد و یک فتیر شیرین پخت و کمی زهر هم لای فتیر ریخت و در انتظار درویش نشست تا به محله آنان پای گذارد این وقتی صدای درویش را شنید از خانه بیرون رفت و فتیر را به دروش داد و به خانه خود بازگشت و به همسایه ها گفت : ” من به این درویش ثابت می کنم که هر چه کنی به خود کنی ، گرهمه نیک و بد کنی بی معنا و به عبارت دیگر مصداقی ندارد .”
از قضا این زن ، پسری داشت که هفت سال بود گم شده و یکباره پیدا شده بود ، در محله به درویش برخورد و سلامی کرد و گفت : ” من از راه دور آمده و گرسنه ام ” درویش هم همان فتیر شیرین آغشته به زهر را ندانسته به این پسر داد و گفت : ” پسرم زنی برای ثواب این فتیر را برای من پخته است ، بگیر وبخور ای جوان .”
پسر فتیر را خورد و حالش به هم خورد و به درویش گفت : ” ای درویش این چه بود ؟ سوختم .”
درویش فوری رفت و زن را خبر کرد و زن دوان ، دوان آمد و دید پسر خودش است همانطور که توی سرش می زد و شیون می کرد ، گفت : ” حقا که درویش تو راست می گفتی ؛ هرچه کنی به خود کنی گرهمه نیک و بد کنی.” زن این بگفت و مرگ پسری را که سال ها انتظارش را می کشید به چشم دید و از حال رفت !!