بهترین زمان برای شروع غذای کمکی به شیرخوار
در این نوشته از دلبرانه می خواهیم مطلبی در مورد بهترین زمان برای شروع غذای کمکی به بچه را خدمت شما عزیزان ارائه نماییم.
چنانچه فرزند شما به سنی رسیده که کم کم باید غذای کمکی او را شروع کنید و نمی دانید چکار باید بکنید دتا انتها با ما همراه باشید.
در ادامه اطلاعاتی در مورد اینکه زمان شروع غذای کمکی در نوزادان چه وقت است را جمع آوری و آماده کرده ایم.
زمان شروع غذای کمکی در نوزادان
شیرمادر در شش ماهه اول عمر تنها غذای شیرخوار است و بعد از شش ماهگی نیز غذای اصلی به شمار می رود اما در این سن شیرخوار نیاز به کمکهای تغذیه ای دارد که باید با برنامه ریزی صحیح آغاز شود.
شروع تغذیه تکمیلی بدان معنا نیست که مادر دفعات شیر دهی را کم کند بلکه باید هر زمان که کودک تمایل داشت شیر خود را به او بدهد(حداقل ۸ بار در شبانه روز) .نیمی از انرژی مورد نیاز کودک در این سنین باید از طریق شیرمادر و باقیمانده از غذای کمکی تامین شود.به طور کلی در سال اول زندگی اول شیر بعد غذا و در سال دوم اول غذا و بعد شیر توصیه میشود.در سال اول،بعد از تغذیه نوزاد با شیر مادر غذای کمکی باید به او داده شود و هرگز قبل یا در فواصل تغذیه با شیر مادر از غذای کمکی نباید استفاده کرد.
توصیه میشود در ابتدا،دادن غذا با یک نوع ماده غذایی ساده شروع شود و کم کم به مخلوطی از چند نوع افزایش یابد.بین اضافه کردن مواد غذایی مختلف ۷-۵ روز فاصله باشد تا نوزاد اول به یک نوع غذا عادت کند و بعد غذای جدیدی به او داده شود.در شروع غذاها باید نسبتا رقیق و غلظت آنها کمی بیشتر از شیر مادر باشد و به تدریج بر غلظت آنها افزوده شود.این کار به یادگیری مهارت جویدن کمک میکند.
غذای کمکی با فرنی آرد برنج شروع می شود( حساسیت شیرخوار به برنج کمتر است تا گندم). سپس در هفته دوم می توان حریره بادام را به رژیم غذایی کودک افزود. در دو هفته آخر ماه هفتم می توان سوپ را به رژیم غذایی نوزاد افزود که این سوپ حاوی گوشت بدون چربی( که بترتیب اولویت و ارجحیت شامل گوشت گوسفند، مرغ و گوساله می باشد)، برنج و هویج است. سپس هر ۳ روز یک بار، یک نوع سبزی به سوپ اضافه گردد؛ مانند جعفری، گشنیز، لوبیا سبز، کدوسبز، کرفس و… . ولی باید توجه داشت که سبزی در آخرین لحظات پخت سوپ، اضافه شود و اسفناج هم تا یک سالگی به سوپ اضافه نگردد. نباید به سوپ نمک، شکر یا چاشنی افزود. در ماه هشتم زرده تخم مرغ به رژیم غذایی شیرخوار اضافه می شود. ( تا زیر یک سال از مصرف سفیده تخم مرغ توسط کودکان اجتناب شود) . در این زمان کم کم می توان از سبزی های نشاسته ای مثل سیب زمینی، کدو حلوایی و نخود فرنگی نیز در سوپ استفاده کرد( به فاصله هر ۳ روز).
دو هفته دوم ماه هشتم
در دو هفته دوم ماه هشتم، ماست نیز داده می شود. بعلاوه از پوره های سیب زمینی و هویج نیز می توان استفاده کرد. در ماه نهم در هفته اول می توان از حبوبات نیز در سوپ شیرخوار استفاده کرد . مصرف حبوبات از عدس و ماش که هضم آسان تری دارند، شروع می شود. در مورد لوبیا چیتی و لوبیا قرمز بهتر است از قبل آنها را خیس کرده، پوستشان را جدا نموده و بعد از پختن به سوپ اضافه نمود. اضافه کردن کره یا روغن مایع به سوپ برای شیرخوارانی که خوب وزن نمی گیرند، توصیه می شود. در دو هفته آخر ماه نهم، آب میوه را نیز می توان شروع کرد( کیوی، توت ها، خربزه، آلبالو و گیلاس به علت ایجاد حساسیت درشیرخوار، تا یک سالگی توصیه نمی شود).
دو هفته اول ماه دهم
در دو هفته اول ماه دهم می توان از خود میوه استفاده نمود( پوست و هسته جدا شده و با پشت قاشق نرم گردد) و در دو هفته دوم ماه دهم، می توان از سبزی های سبز نیز در سوپ استفاده نمود ( هر بار یک نوع سبزی افزوده شود) . توجه نمایید که میوه ها و سبزی ها جزء غذاهایی هستند که در اواخر سال اول توصیه می شوند( بعد از دیگر گروه های غذایی)، چرا که کالری آنها نسبت به دیگر گروه های غذایی کمتر است. در دو ماه دیگر نیز با توجه به اشتهای کودک از انواع سوپ، کته و پوره می توان استفاده نمود.
بهترین زمان برای شروع غذای کمکی برای شیرخوار پایان سن ۶ ماهگی است زیرا
- شیرمادر بعد از شش ماهگی به تنهایی قادر به رفع نیازهای غذایی کودک نیست چون در این سن وزن شیرخوار بیش از دو برابر وزن تولد می شود.
- دستگاه گوارش شیرخوار در حوالی شش ماهگی برای پذیرش غذای جامد آمادگی لازم را پیدا می کند و شیرخوار قادرست غذای نیمه جامد را در دهان به حلق هدایت کند و بلع را کامل انجام دهد.
- ذخیره آهن بدن در این سن به حداقل می رسد.
- شیرخوار توانایی نشستن و برداشتن تکه های غذا را پیدا می کند.
اگر غذای کمکی قبل از ۶ ماهگی شروع شود موجب بروز مشکلات زیر خواهد شد
- افزایش احتمال ابتلا به اسهال، زیرا دستگاه گوارش شیرخوار هنوز آمادگی لازم برای پذیرش غذای نیمه جامد را پیدا نکره است.
- کاهش تولید و ترشح شیر بدلیل کاهش زمان مکیدن و کم بودن حجم معده شیرخوار که منجر به ابتلای شیرخوار به سوء تغذیه و رشد ناکافی می شود.
- بروز حساسیت بخاطر بازبودن فواصل بین پرزهای روده که موجب ایجاد واکنش بدن نسبت به هر ماده غذایی جدید حتی به مقدار کم می شود.
اگر غذای کمکی دیر تر از ۶ ماهگی شروع شود موجب بروز مشکلات زیر خواهد شد
- کندی یا توقف رشد
- اشکال در پذیرش غذا توسط کودک
- به تعویق افتادن یادگیری عمل جویدن
خصوصیات غذای کمکی مناسب چیست؟
با حجم کم داراری انرژی بیشتری باشد تا بتوان به دفعات از آن استفاده کرد.
نرم بوده و هضم آن آسان باشد.
کاملاً پخته باشد و از مواد نیم پخته در آن استفاده نشود.
قابل تهیه به روش ساده، در دسترس، ارزان و متناسب عادات غذایی خانواده باشد.
اصول بهداشتی در تهیه آن رعایت شود و تازه باشد.
اصول زیر راباید درتغذیه تکمیلی رعایت کرد
قبل از تهیه غذا باید دستها به خوبی با آب و صابون شسته شود و سبزیجات ضدعفونی شده باشد.
قبل از یکسالگی باید تغذیه کمکی بعد از شیرمادر به شیرخوار داده شود ولی در سال دوم زندگی ابتدا غذای کمکی و سپس شیر به وی داده شود.
چون شیرخوار قرار است در خوردن غذا شرکت کند قبل از صرف غذا باید دستهای او هم شسته شود.
همیشه از یک نوع ماده ساده شروع شود و کم کم به مخلوط چند نوع تبدیل گردد.
از یک قاشق مرباخوری شروع شده و به تدریج به میزان آن اضافه شود.
بین اضافه کردن مواد غذایی مختلف۷-۵ روز فاصله باشد تا دستگاه گوارش کودک به ماده غذایی جدید عادت کند و اگر ناسازگاری با یک ماده وجود دارد شناخته شود.
در شروع غذاها باید نسبتاً رقیق باشد و سپس غلظت آنها به تدریج اضافه شود.
بهتر است غذای شیرخوار هر روز بطور تازه تهیه و مصرف گردد و در ظرف در دار در یخچال نگهداری شود.
تنوع در غذای کودک رعایت شود.
اضافه کردن یک قاشق مرباخوری روغن مایع ( ترجیحاً روغن زیتون) به سوپ یا پوره شیرخوار به ویژه برای کودکانی که خوب وزن نمی گیرند توصیه می شود.
هیچگاه به زور کودک را وادار به تمام کردن غذا نکنید و اجازه بدهید خودش تصمیم بگیرد که چقدر غذا بخورد.
همزمان با شروع غذای کمکی، کمی آب جوشیده سرد شده به کودک بدهید تا تشنگی او برطرف شود.
قبل از یکسالگی از اضافه کردن نمک و هرگونه چاشنی و ادویه به غذای کودک خودداری کنید.
دفعات تغذیه در ۶ ماهگی از ۱ بار شروع و بتدریج به ۳ مرتبه در روز افزایش یابد در ۸ ماهگی به ۴ تا ۵ بار در روز برسد و در ۱۲-۱۱ ماهگی به ۶ بار در روز برسد.
از پایان دوازده ماهگی باید کودک غذای سفره خانواده را بخورد و غذای اضافی هم در برنامه او وجود داشته باشد.
شروع غذا بهتر است با لعاب برنج و فرنی باشد سپس شیربرنج و حریره بادام و بعد سوپ شروع شود.در تهیه سوپ ابتدا از مواد ساده مثل هویج و جعفری و برنج استفاده می نماییم و کم کم آنرا تغییر می دهیم و از ۸ ماهگی گوشت و حبوبات اضافه می شود. در مورد حبوبات عدس و ماش ترجیح دارد.
آب میوه ترجیحاً آب سیب و هویج و انگور می تواند از ماه هفتم، هشتم آغاز شود. ضمناً از انواع میوه جات می توان در منزل کمپوت تهیه کرد و به شیرخوار داد.
به طور کلی تا یک سالگی باید از دادن مواد زیر به شیرخوار خود داری شود
عسل-شیرپاستوریزه گاو- سفیده تخم مرغ- شکلات- میگو- فلفل، نمک و ادویه جات- ترشی ها- نوشابه های گازدار- تنقلات
از حبوبات: لپه و نخود
از سبزیها : اسفناج و کلم
از میوه ها:کیوی، آلبالو، گیلاس و خربزه
در مورد استفاده از شیرگاو در تهیه غذاها قبل از یک سالگی بهتر است به میزان خیلی کم صورت گیرد.
درباره نحوه تهیه غذاهای کمکی خاص شیرخوارگی از پزشکتان سوال کنید
در صورت کندی یا افت رشد کودک ،غذای کودک را باید مقوی و مغذی کرد.مقوی کردن یعنی اضافه کردن موادی که فقط انرژی غذا را بیشتر میکند و مغذی کردن یعنی اضافه کردن موادی که علاوه بر انرژی، پروتئین و ویتامین واملاح غذا را بیشتر میکند.
برای مقوی کردن اضافه کردن روغن و کره و افزودن شکر به غذای کودک مفید است.برای مغذی کردن اضافه کردن سبزیجات برگ سبز و نارنجی رنگ مانند جعفری، شوید ،گشنیز ؛ کدو حلوائی و هویج …به سوپ یا پلوی کودک برای تامین ویتامین A،اضافه کردن مخلوط آرد غلات و حبوبات تفت داده شده برای تامین پروتئین و افزودن پودر جوانه غلات و حبوبات به سوپ کودک برای تامین ویتامیتهای ب مفید است.
برای افزودن پروتئین بیشتر به غذا افزودن مقداری گوشت ، اضافه کردن لوبیا و عدس کاملا پخته و له شده ،افزودن تخم مرغ بصورت رنده و نیز عصاره قلم به سوپ یا غذای کودک توصیه میشود.
نکات مهم درباره بهترین زمان شروع غذای کمکی نوزادان
۱- حداقل چهار ماه دارد و وزنش دو برابر هنگام تولدش شده است.
۲- در شیرخواران مبتلا به کولیک (دلدرد) و حساسیت دستگاه گوارش، گریه های طولانی و شبانه پایان یافته است.
۳- شروع به بیدار شدن مکرر در شب میکند، درحالیکه قبلاً خوب می خوابید.
۴- شروع به ابراز علاقه به آنچه شما میخورید میکند.
۵- چیزهایی مانند جغجغه را در دهانش میکند و می جود.
۶- میتواند پوره رقیق را در دهانش نگه دارد.
۷- ظاهرا تنها با تغذیه از شیر سیر نمی شود و شروع به تقاضای شیر بیشتری میکند.
۸_ کودک به خوردن غذای سر سفره علاقه نشان می دهد
۹- کودک دهان را به حالت جویدن تکان می دهد و حرکت زبانش تغییر می کند.
۱۰- دست دراز کرده و تمایل دارد که غذای والدین را بگیرد.
۱۱- اگر کودک شما ناگهان درخواست غذای بیشتری کند درحالیکه ۵بار تغذیه در روز او را کاملاً راضی کرده و هنوز بعد از نوشیدن شیر به نظر گرسنه می آید یا شروع به بیدار شدنهای متوالی برای شیر در طول شب میکند، درصورتیکه قبلاً به طور کامل می خوابید.
۱۲- نیاز کودک شیرخوار شما به منابع مختلف غذایی همزمان با رشد علایق به دنیای خارج می باشد. کودک ممکن است به ظاهر علاقه کمتری به تغذیه از سینه یا شیشه نشان دهد و پس از چند دقیقه شیرخوردن مکیدن را متوقف کرده سعی میکند بنشیند و اطراف را نگاه کند یا به جای نوشیدن شیر از شیشه سرشیشه را مک زده یا شروع به گاز کرفتن آن کند.
۱۳- خصوصاً شیرمادر بعد از شش ماهگی به تنهایی قادر به رفع نیازهای غذایی کودک نیست چون در این سن وزن شیرخوار بیش از دو برابر وزن تولد می شود.
۱۴- دستگاه گوارش شیرخوار در این سنین (پایان چهار الی شش ماهگی) برای پذیرش غذای جامد آمادگی لازم را پیدا می کند و شیرخوار قادر است غذای نیمه جامد را در دهان به حلق هدایت کند و بلع را کامل انجام دهد.
۱۵- ذخیره آهن بدن در این سن به حداقل می رسد.
۱۶- شیرخوار توانایی نشستن و برداشتن تکه های غذا را پیدا می کند.
۱۷- اگر کودک خیلی درشت و گرسنه است و در سه ماهگی هر دو ساعت احساس گرسنگی میکند، میتوان غذای کمکی را شروع نمود.(توجه کنید نق زدنهای کودکان وابسته به سینه که با خوردن چند مک شیر آرام میشوند احساس گرسنگی نیست.)
۱۸_ اگر کودک شما نارس است به طور معمول جامدات نباید قبل از ۱۶ هفته پس از زمان صحیح تولد به او داده شود. در عین حال این کودکان اغلب گرسنه اند و شروع زودهنگام جامدات ممکن است توصیه شود. در حقیقت آنها نیز از همان چهارتا شش ماهگی بعد از تولد غذاخور میشوند اما چهارتا شش ماهگی آنها چهار تا شش ماهگی واقعی نیست.
۱۹- اگر با شروع غذای کمکی نوزاد دچار اسهال گردید، این نشانه آن است که باید غذای کمکی را قطع نمائید، زیرا دستگاه گوارش هنوز آمادگی پذیرش غذای نیمه جامد را پیدا نکرده. به محض مشاهده حساسیت های کولیکی یا درد های شکمی در نوزاد با پزشک نوزاد مشورت نموده و یا غذای حساسیت زا را قطع نمائید.
۲۰- در شیرخوارانی که از شیرمادر تغذیه می نمایند، اگر پس از شروع غذای کمکی سرعت رشد شیرخوار کاهش یافت، این می تواند به دلیل کاهش مکیدن و ترشح شیر از سینه مادر باشد، لذا می بایست تغذیه با غذای کمکی را متوقف نمود و در این خصوص با پزشک کودک مشاوره نمود.