معرفی انواع اختلالات دلبستگی

آیا تا‌به‌حال توجه کرده‌اید که بعضی کودکان با اینکه سال‌ها در محیط امنی زندگی کرده‌اند، در برقراری روابط سالم عاطفی با دیگران به مشکل می‌خورند؟ این مشکل نشات گرفته از اختلالات دلبستگی است. بیشتر افراد با این پدیده آشنایی کمی دارند که تاثیر زیادی روی عمق روابط و رشد روانی دارد. اختلالات دلبستگی، نوعی الگو‌ی ناهنجار است که پیوند‌های عاطفی را متزلزل می‌کند. این مشکل ریشه در دوران کودکی دارد که در‌صورت عدم درمان در تمام طول زندگی همراه شما خواهد بود. در ادامه این مقاله انواع اختلالات دلبستگی را مورد بررسی قرار خواهیم داد. اگر نسبت‌به این موضوع کنجکاو هستید، همراه ما باشید.

اختلالات دلبستگی شامل چه مواردی می‌شوند؟

وقتی کودکان از مراقب اصلی خودشان جدا می‌شوند و به نیاز‌های آن‌ها به‌خوبی پاسخ داده نشود، امکان دارد در برقراری روابط سالم با مشکل رو‌به‌رو شوند. این وضعیت امروزه با نام‌های مختلفی مانند دلبستگی نا‌امن شناخته می‌شود که به‌عنوان یک اختلال شخصیتی به شمار نمی‌آید. کودکانی که توجه لازم را دریافت نکرده‌اند و سابقه سو‌ءرفتار دارند یا همراه با والدین بیولوژیکی خود زندگی نمی‌کنند، امکان دارد به اختلال دلبستگی دچار شوند. از نشانه‌ها و ویژگی‌های مشکلات دلبستگی می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

⦁ سابقه ترک، بی‌توجهی، سوء‌رفتار
⦁ جستجوی بی‌تفاوتانه محبت
⦁ رفتارهای ضد اجتماعی مانند دروغ گفتن، دزدی، دستکاری، تخریب، بی‌رحمی، آتش‌سوزی، پرخاشگری
⦁ عدم اصالت، خودجوشی، انعطاف‌پذیری و همدلی
⦁ عدم محبت و نزدیکی فیزیکی یا چسبندگی نامناسب
⦁ تماس چشمی ضعیف
⦁ مشکلات در یادگیری، توجه، خود تنظیمی و خود پایش
⦁ الگوهای غیرطبیعی در خوردن و دفع مانند خیس کردن، آلوده کردن، انبار کردن غذا

اختلالات دلبستگی با علائم متعددی همراه هستند که در گروه‌های مختلف قرار می‌گیرند. به‌طور‌کلی می‌توان گفت تمام اختلالات و آسیب‌های دلبستگی جدیت بسیاری دارند؛ زیرا بر سلامت عاطفی کودک و توانایی او برای داشتن روابط معنادار تاثیر می‌گذارند. استراتژی‌های دلبستگی کودکان تحت تاثیر محیط پیرامونش قرار دارد که این موضوع نیز تاثیر زیادی بر نحوه رفتار کودکان در روابط نزدیک بین فردی خواهد داشت.

مشکلات دلبستگی

اختلالات دلبستگی مشکلات جدی را در روابط اجتماعی و عاطفی به‌وجود خواهند آورد. از این مشکلات می‌توان به ناتوانی در ایجاد و حفظ روابط نزدیک، عدم اعتماد به دیگران، و رفتارهای بی‌ثبات یا پرخاشگرانه اشاره کنیم. این مشکلات باعث کاهش توانایی فرد در تنظیم احساسات، افزایش اضطراب و افسردگی و دشواری در سازگاری با موقعیت‌های اجتماعی می‌شود. در‌‌نهایت، از دیگر مشکلات اختلال دلبستگی می‌توان به موارد زیر اشاره کنیم:

⦁ ایجاد روابط معنادار
⦁ حفظ احساس مثبت از خود
⦁ تنظیم احساسات خود

اختلال دلبستگی روی ایجاد پیوند سالم بین کودک و مراقب اصلی‌اش تاثیر منفی می‌گذارد و مشکلاتی را به همراه خواهد داشت. همچنین، این اختلال پیامد‌های منفی را به همراه دارد که مشکلات تحصیلی، ناتوانی در ایجاد دوستی معنا‌دار و رفتار‌های ناسازگارانه جزو آن‌ها محسوب می‌شود.

نظریه دلبستگی

نظریه دلبستگی توسط روان‌شناس بریتانیایی جان بالبی (John Bowlby) توسعه یافت که در آن روابط اولیه بین کودک و مراقبان او از اهمیت بسزایی برخوردار است. طبق اعتقاد بالبی دلبستگی نوعی پیوند عاطفی عمیق و اساسی است که بین کودک و مراقب اصلی او برقرار می‌شود که نقش کلیدی در رشد اجتماعی و روانی کودک خواهد داشت.
ئوری دلبستگی دربردارنده ی نحوه ایجاد پیوند های صمیمی و عاطفی با دیگران است. یک روانشناس به نام جان بولبی نظریه دلبستگی را در حین مطالعه علت ناراحتی نوزادان در هنگام جدایی از مادر ارائه کرد.
نوزادان در خصوص دستیابی به نیاز های اولیه خود نیامند مراقب و والدین هستند. بولبی متوجه شد که نوزادان از رفتار های دلبستگی اعم از گریه برای جلوگیری از جدایی از والدین به خصوص مادران بهره می گیرند.
با‌توجه‌به نظر بالبی، تجربه‌های اولیه دلبستگی بر شکل‌گیری الگوهای رفتاری و احساسی کودک نقش بسزایی دارد که بر نحوه برقراری روابط در بزرگسالی نیز تاثیر می‌گذارد. هنگامی‌که کودک پیوند گرم، پیوسته و صمیمی را با مراقب خود برقرار نمی‌کند، مشکلات دلبستگی را به همراه خواهد داشت. وقتی‌که کودک از مراقب اصلی خود بی‌توجهی می‌بیند، نیاز‌های عاطفی او به‌خوبی بر‌آورده نمی‌شود و کودک با اختلال دلبستگی مواجه خواهد شد.
این نظریه همچنین توسط مری اینزورث (Mary Ainsworth) از طریق تحقیقات تجربی، به ویژه آزمایش “موقعیت ناآشنا” (Strange Situation) گسترش یافت که به چهار سبک تقسیم می‌شود:

⦁ دلبستگی امن
⦁ دلبستگی نا‌امن اجتنابی
⦁ دلبستگی ناامن مقاوم (که به آن دلبستگی دوگانه نیز گفته می‌شود)
⦁ دلبستگی نامنظم

نظریه دلبستگی به‌عنوان چارچوبی اساسی در روان‌شناسی رشد و روان‌شناسی بالینی است که بر تجربیات اولیه دلبستگی تاکید می‌کند. انواع خاصی از الگو‌های دلبستگی وجود دارند، بین آن‌ها دلبستگی نا‌منظم مشکلات آینده را متذکر می‌شوند.

انواع اختلالات دلبستگی

زمانی که یک مراقب نیازهای عاطفی اساسی کودک خود را در نظر نمی‌گیرد و نسبت‌به آن‌ها بی‌توجه است، ممکن است کودک دچار اختلال دلبستگی شود. اگر این اختلال تحت درمان قرار نگیرد، در آینده پیامد‌های نا‌مطلوبی را به همراه خواهد داشت. البته امکان دارد اختلال دلبستگی در سنین بزرگسالی نیز توسعه پیدا کند. اختلالات دلبستگی انواع مختلفی دارد که در ادامه آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

اختلال دلبستگی واکنشی (RAD)

اختلال دلبستگی واکنشی به‌عنوان اختلالی در دلبستگی کودکان شناخته می‌شود. افرادی که مبتلا به RAD هستند، از تعاملات اجتماعی دوری می‌کنند؛ زیرا برای آن‌ها روابط، احساس نا‌امنی دارد. کودکانی که با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند، به شدت گوشه‌گیر، غیر‌پاسخگو و به‌طور غیرطبیعی مستقل می‌شوند.

اختلال تعامل اجتماعی بی‌تعارف (DSED)

اختلال تعامل اجتماعی بی‌تعارف نوع دیگری از اختلال دلبستگی در کودکان به‌شمار می‌آیند که کودکان مبتلا به DSED بسیار اجتماعی هستند و رفتار‌های بسیار صمیمی از خود نشان می‌دهند. آن‌ها نسبت‌به افراد غریبه‌ صمیمیت زیادی را نشان می‌دهند و خود را در موقعیت‌های خطرناک قرار می‌دهند.

اختلال دلبستگی بزرگسالی (AAD)

این اختلال دلبستگی زمانی خودش را بیشتر به نمایش می‌گذارد که کودکی با اختلال تعامل اجتماعی بی‌تعارف یا واکنشی درمان نشود. اختلال دلبستگی بزرگسالی ادامه‌ای از اختلال دلبستگی در دوران کودکی است. این نوع اختلال در بزرگسالی به سبک‌های مختلف مشاهده می‌شود که شامل موارد زیر خواهد بود:

⦁ دلبستگی مضطرب یا اختلال دلبستگی اضطرابی
⦁ دلبستگی اجتنابی یا اختلال دلبستگی اجتنابی
⦁ دلبستگی نامنظم یا اختلال دلبستگی نامنظم

برای اینکه درک درستی از این موضوع پیدا کنید، باید با درمانگری متخصص در این زمینه صحبت کنید.

علل و عوامل خطر اختلالات دلبستگی

اختلالات دلبستگی در‌نتیجه تجربیات منفی در دوران کودکی به‌وجود می‌آید که روی توانایی کودک در ایجاد و حفظ روابط سالم تاثیر بسزایی می‌گذارد. عوامل مختلفی روی این اختلالات تاثیر می‌گذارد که از آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کنیم که منجر به اختلالات دلبستگی می‌شوند:

⦁ بی‌توجهی و بی‌مهری: زمانی‌که به نیاز‌های عاطفی و جسمانی کودک پاسخ داده نمی‌شود، این اختلال دلبستگی را در پی خواهد داشت.
⦁ سوء استفاده جسمی یا عاطفی: تجربه خشونت یا آزار جسمی، عاطفی و جنسی در دوران کودکی، مانع ایجاد پیوندهای سالم با دیگران می‌شود.
⦁ تغییرات مکرر در مراقبان: کودکانی که مراقب اصلی آن‌ها به‌صورت مکرر تغییر می‌‌کند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال دلبستگی قرار می‌گیرند.
⦁ غفلت و بی‌ثباتی خانوادگی: زندگی در خانواده‌ای که همواره با مشکلات فقر، بی‌ثباتی و بی‌خانمانی مواجه است، بر رشد عاطفی کودک تاثیر منفی می‌گذارد.
⦁ بیماری‌های روانی یا اعتیاد والدین: والدینی که با مشکلات روانی از‌قبیل افسردگی شدید یا اعتیاد دست و پنجه نرم می‌کنند نمی‌توانند به نیازهای عاطفی کودک پاسخ درستی دهند. این امر عاملی خطرناک برای به‌وجود آوردن اختلالات دلبستگی است.
⦁ محیط‌های پرتنش: وقتی فرد در محیط متشنج که به‌طور مدام در آن درگیری وجود دارد، زندگی می‌کند. احساس نا‌‌امنی و نا‌توانی از ایجاد روابط سالم جلوگیری می‌کند.

بر اختلالات دلبستگی عوامل مختلفی مانند بی‌توجهی، سوءاستفاده، تغییرات مکرر مراقبان و شرایط پرتنش خانوادگی تاثیر می‌گذارد. بنابراین، شناخت و پیشگیری از بروز مشکلات دلبستگی جلوگیری می‌کند.

درمان اختلالات دلبستگی

گزینه‌های مختلفی برای درمان اختلالات دلبستگی وجود دارد که بر‌اساس شدت اختلال، سن فرد و نیازهای خاص او متفاوت خواهد بود. در ادامه این گزینه‌ها را بررسی خواهیم کرد.

روان‌درمانی

روان‌درمانی به روندی گفته می‌شود که در‌ طی آن به فردی دچار اختلال با گفتگو کمک می‌شود. در‌ این‌ صورت فرد از یک رابطه درست و دور از قضاوت درک خوبی پیدا می‌کند. از اشکال اصلی روان‌درمانی برای اختلالات دلبستگی می‌توان موارد زیر را ذکر کرد:

⦁ درمان مبتنی بر دلبستگی
⦁ درمان بازی
⦁ درمان شناختی-رفتاری
⦁ درمان خانوادگی

همچنین، این نوع درمان به آن‌ها کمک می‌کند تا به درکی درست از احساسات، رفتار‌ها و الگو‌های دلبستگی برسند. در‌نهایت فرد متوجه خواهد شد تا چه حدی این اختلال روی روابطشان تاثیر می‌گذارد.

دارو درمانی

از دارو به‌ندرت به‌عنوان راهکار درمانی اصلی برای اختلالات دلبستگی استفاده می‌شود؛ زیرا این اختلالات از مشکلات ارتباطی نشات می‌گیرند. در‌واقع، استفاده دارو کاهش علائم را به همراه خواهد داشت. به‌طوری‌که مشکلاتی را از‌قبیل افسردگی و اضطراب کم‌رنگ می‌کند. برای استفاده از دارو مشاوره با یک پزشک متخصص از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ زیرا بر‌اساس سطح مشکل مراجع برای آن دارو تجویز می‌کند.

سخن پایانی درباره اختلالات دلبستگی

در محیط‌ خانه امکان دارد کودک اختلالات شدید را در رابطه با مراقبان خود تجربه کند که به‌صورت قابل‌توجهی روی توسعه اجتماعی و شناختی تاثیر می‌گذارد. در ارتباط با سو‌ءاستفاده و بی‌توجهی امکان دارد، کودکان درگیر اختلال دلبستگی بشود که روی تعاملات اجتماعی تاثیر منفی می‌گذارد.

علائم اختلال دلبستگی شامل مواردی از‌قبیل مشکلات در شکل‌گیری روابط سالم، توسعه احساس مثبت از خود و تنظیم احساسات می‌شود. اگر اختلال دلبستگی در دوران کودکی درمان نشود، امکان دارد علائم بدی را در دوران بزرگسالی به همراه داشته باشد. برای حل این مشکل می‌توان از روان‌درمانی و دارو استفاده کرد تا در بزرگسالی نگرش‌ و روابط سالمی را تجربه کنند.