خیانت در امانت و مجازات آن
خیانت در امانت و مجازات آن
خیانت در امانت یک جرم مشخص شده در قانون می باشد. موضوع این جرم خیانت در اموال و اسناد مالی است که به امانت در اختیار شخصی قرار گرفته است. اما باید توجه داشته باشید که خیانت دارای شرایط خاصی می باشد که ممکن است با خیانتی که در عرف جامعه معروف است گاهاً تفاوت هایی داشته باشد. شرایط تحقق جرم خیانت در امانت در ادامه بررسی خواهیم کرد.
شرایط جرم خیانت در امانت
در جرم خیانت در امانت در قانون شرایط مشخصی وجود دارد که به تفصیل برایتان شرح خواهیم داد.
- مال مورد امانت توسط شخص امانتدار استعمال شود.
اگر مال مورد امانت توسط امانت دار استعمال و استفاده شود. مانند زمانی که مصالح ساختمانی را به شخصی به عنوان امانت سپرده اید و او آن را در ساختمان خویش به کار ببرد یا خودرو خود را به شخصی به امانت سپرده شرط کرده باشید که مورد استفاده قرار نگیرد اما شخص خودروی شما را استفاده کند خائن در امانت است.
- مال مورد امانت توسط امانتدار تصاحب شود.
مانند زمانی که امانت دار نسبت به مالی که به وی به عنوان امانت سپرده شده مانند مال خود برخورد نماید مثلا مال را بفروشد یا مال را در رهن قرار دهد یا گرو بگذارد یا با وجود درخواست صاحبِ مال ، آن را پس ندهد.
- مال مورد امانت توسط امانتدار تلف شود.
امانتدار مال مورد امانت را از بین ببرد. مثلا آتش زدن مال یا عدم انجام یک عمل مانند غذا ندادن به حیوان مورد امانت. پس با عمل نکردن و یا ترک فعل هم می توان مرتکب خیانت در امانت شد. مال مورد امانت توسط امانتدار مفقود گردد. امانتدار مال مورد امانت را مفقود نماید. به طور مثال خودرو را در محلی نامعلوم رها کند.
جرم خیانت در امانت
جرم خیانت در امانت یعنی استعمال، تصاحب کردن، تلف نمودن و یا مفقود کردن اموال، سند یا هر چیز ارزشمند دیگری که نزد فردی به امانت گذاشته شده و او در نگهداری آن کوتاهی کرده است، آن را معیوب کرده و یا از بین برده است و یا بدون اجازه صاحب آن استفاده نموده است. به طور کلی نقض عهد و پیمان شکنی را خیانت در امانت می‌گویند.
به عنوان نمونه استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود نمودن مشروبات الکلی و مواد مخدر و همچنین اسناد هویتی مانند کارت ملی و شناسنامه و سند مالکیت زمین یا آپارتمان، جرم خیانت در امانت نیستند. مشروبات الکلی را چون قانونا نمی توان خرید و فروش کرد ، در نتیجه ارزش مالی هم برای آن در نظر گرفته نمی شود .
همچنین اگر شخصی کارت ملی ، شناسنامه شما را پس ندهد، نمی توانید به اتهام خیانت در امانت از او شکایت نمایید ، چون کارت ملی ارزش مالی ندارد و قابلیت خرید و فروش قانونی در بازار نیز ندارد.
شروط صاحب مال هنگام سپردن امانت
شرط دیگر خیانت در امانت این است که سپرده شدن مال به امانت دار باید به یکی از روش های قانونی صورت پذیرد و حین سپردن امانت به شخص شرط شود که آن مال به صاحب مال بازگردانده شود و یا صرف کار مشخصی گردد. با این حال پول یا چک باید توسط صاحبِ آن به شخصی سپرده شود و اگر شخص خود به نحوی مال را به دست آورد، جرم خیانت در امانت منتفی می شود. به عنوان مثال شخصی یک قطعه طلا را پیدا کند و بفروشد. این شخص مرتکب خیانت در امانت نشده است.
نکته مهم آن این است که سپردن مستقیم مال شرط خیانت در امانت نمی باشد مثلا امکان دارد شما کلید خانه خود را به شخصی بدهید که در این صورت لوازم خانه نیز امانت می شود. درست است که شما همه لوازم خانه را به شخصی نسپرده اید ولی وقتی کلید خانه را که سپرده اید در واقع به صورت غیر مستقیم وسایل خانه را به او به امانت سپرده اید.
منظور از روشهای قانونی هم این است که مال یا وسیله تحصیل مال باید توسط مالک قانونی به شخصی سپرده شود. اگر چنان چه سارقی مال سرقت شده را به شخصی بسپارد و آن شخص مال را به صاحب آن مسترد نماید، خیانت در امانت واقع نشده است.
نکته بسیار مهم در خیانت در امانت
در صورتی می توان استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود کردن مال را خیانت در امانت دانست که حین دادن مال شرط شده باشد که مال بازگردانده شود، یعنی زمانی که مالی را به شخصی تحویل می دهیم، شرط کرده باشیم که او مال را به مالک یا هر شخصی که از سوی مالک معرفی می شود بازگرداند. بنابراین اگر چکی را به شخصی قرض می دهیم که شخص با آن وسیله ای بخرد نمی توانیم به دلیل آن که چک را تحویل صاحب فروشگاه داده است از وی شکایت خیانت در امانت کنیم. چرا که شرط شده بود که این چک برای مصرف مشخص استفاده شود.
توجه داشته باشید اگر در مورد شخص موظف به استرداد آن مال باشد ولی آن مال را باز نگرداند یا تلف و مفقود و استعمال نماید، جرم خیانت در امانت نیست بلکه باید مال توسط صاحب مال به امانت داده شود و شرط بازگرداندن مال گذاشته شده باشد. به عنوان نمونه زمانی که مالی را پیدا می کنیم باید به صاحب آن مسترد نماییم اما چون توسط صاحب مال به ما سپرده نشده، خیانت در امانت منتفی است. یا مثلا مالیرا با این فرض که شخص مستحق آن است به وی می دهید ولی بعدها متوجه می شوید که مستحق نبوده است، در این مورد نیز خیانت در امانت منتفی است هرچند شخص مکلف به استرداد مال به مالک باشد.
سوء نیت فرد امانتدار و سوء استفاده از اعتماد شما
شرط دیگر خیانت در امانت این است که امانتدار با قصد سوء نیت اقدام به استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود نمودن مال نماید. اثبات سوء نیت هم یکی از مهمترین ارکان اثبات جرم در پرونده های کیفری می باشد. به عنوان مثال اگر مالی بر اثر آتش سوزی غیر عمدی و حوادث طبیعی تلف یا مفقود شود یا مال از وی سرقت شود در این موارد جرم خیانت در امانت واقع نشده است. زیرا امین در صورتی مجرم شناخته می شود که عمداً اقدام به استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود نمودن مال به ضرر صاحب آن نماید. در مواردی هم امکان دارد شما به دلیل اینکه طلبی از صاحب مال دارید از بازگرداندن مال خودداری نمایید و اصطلاحا گروکشی کند . یعنی بگویید تا زمانی که طلب شما داده نشود ، مال را به صاحب آن باز نمی گرداند. در این موارد هم اعتقاد قضات بر این است که امین قصد سوء نیت ندارد و مرتکب جرم خیانت در امانت نشده است. در فقه شیعه این امر تحت عنوان تقاص مطرح می شود و از نظر فقها در مواردی این امکان وجود دارد. هر چند توصیه می شود در این موارد شخص به دادگاه مراجعه و طرح دعوا نماید و مال را با قرار تامین خواسته نزد خود توقیف نماید تا در مظان اتهام قرار نگیرد.
میزان مجازات جرم خیانت در امانت
به موجب ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی مجازات خیانت در امانت ۳ تا ۱۸ ماه حبس دارد. این جرم از جرایم قابل گذشت است و در صورت گذشت شاکی، مجازات در هر مرحله ای لغو می شود. چنان چه گذشت قبل از صدور حکم قطعی باشد قرار موقوفی تعقیب و پس از آن قرار موقوفی اجرا صادر می گردد. جرم خیانت در امانت شباهت زیادی به کلاهبرداری دارد ممکن است در مواردی هم اشتباه گرفته شود.
نحوه طرح شکایت خیانت در امانت
مطابق تجربه وکیل مجرب جرایم مالی کیفری جناب آقای داریوش امیرپور می توان گفت که :
جهت تعقیب کیفری و مجازات مرتکب جرم خیانت در امانت می توانید با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی اقدام به طرح شکایت نمایید. البته توصیه می شود قبل از اقدام به شکایت یک اظهارنامه برای شخص ارسال نمایید. پس از طرح شکواییه در بیشتر موارد ابتدا پرونده به کلانتری محل وقوع جرم برای تحقیقات اولیه ارجاع داده می شود و بعد از آن پرونده به یکی از شعب دادسرا ارجاع داده می شود و پس از تکمیل تحقیقات بازپرس رسیدگی کننده قرار نهایی صادر می گردد.