چرا برای جنابت غسل واجب است؟

در این نوشته از دلبرانه قصد داریم به دلایل اینکه چرا برای جنابت غسل واجب است بپردازیم.

ممکن است این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که دلیل اینکه غسل جنابت واجب است چیست؟

برای پاسخ به این پرسش شما از منابع معتبر مطالبی جمع آوری شده است که در ادامه می توانید مطالعه کنید.

امیدواریم که مورد توجه شما عزیزان قرار گیرد… در ادامه با ما همراه باشید…

چرا برای جنابت غسل واجب است؟

آیه ۴۳ سوره نساء

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاهَ وَأَنْتُمْ سُکَارَىٰ حَتَّىٰ تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِی سَبِیلٍ حَتَّىٰ تَغْتَسِلُوا ۚ وَإِنْ کُنْتُمْ مَرْضَىٰ أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَیَمَّمُوا صَعِیدًا طَیِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکُمْ وَأَیْدِیکُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَفُوًّا غَفُورًا

ای اهل ایمان، هرگز در حال مستی به نماز نیایید تا بدانید چه می‌گویید (و چه می‌کنید) و نه در حال جنابت (به مساجد آیید) مگر آنکه رهگذر باشید تا وقتی که غسل کنید.

و اگر بیمار بودید یا آنکه در سفر باشید یا قضاء حاجتی دست داده باشد یا با زنان مباشرت کرده‌اید و آب برای تطهیر و غسل نیافتید پس به خاک پاک تیمم کنید، آن‌گاه صورت و دستها را (بدان) مسح کنید، که خدا بخشنده و آمرزنده است.

در آموزه های دینی ما غسل جنابت دارای اهمیت والایی است که ائمهمعصومین علیهم السلام به این امر توجه بسزایی داشتن

و اگر دارای اهمیت نبود انسان میتوانست هرگاه جنب می شد و بدنش آلوده میشد به حمام برود و غسل جنابت نکند و شستن تنها کفایتش میکرد.

این امر آنچنان مهم است که در روایت ذیل در کنار توحید و نبوت و فروع دین قرار گرفته است

ابان بن ابى عیاش از سلیم بن قیس نقل کند که گفت:

شنیدم که مردى از على بن ابى طالب در باره ایمان پرسید و گفت: اى امیر مؤمنان! برایم از ایمان بگو که از آن جز از تو و پس از تو از کسى نپرسم.

على علیه السّلام گفت: مردى نزد پیامبر صلّى اللَّه علیه و اله و سلّم آمد و آنچه تو از من پرسیدى از آن حضرت پرسید و به پیامبر همین را گفت که تو گفتى و خواست که او را حدیث کند.

پیامبر صلّى اللَّه علیه و اله و سلّم به او فرمود: «بنشین و به آنچه ایمان آوردى عمل کن.»

سپس على علیه السّلام به آن مرد رو کرد و فرمود: آیا مى‏دانى که جبرئیل به گونه انسانى نزد رسول خدا صلّى اللَّه علیه و اله و سلّم آمد و به آن حضرت گفت: «اسلام چیست؟» رسول فرمود:

«گواهى به اینکه الهى جز خدا نیست و محمّد فرستاده خدا است، و بر پاى داشتن نماز و دادن زکاه و انجام حج و گرفتن روزه رمضان و غسل جنابت» جبرئیل گفت:

ایمان چیست؟

رسول گفت: «اینکه به خدا و فرشتگان و نامه‏هاى آسمانى و فرستادگانش و به زندگى پس از مرگ و به قضا و قدر خدا و خوبى و بدى و تلخى و شیرینى آن ایمان آورى».

پس از آنکه آن مرد برخاست و رفت، رسول خدا صلّى اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود: «این جبرئیل بود، آمده بود تا دینتان را به شما بیاموزد.)(*۱)

باز در جای دیگر امام معصوم برای کسی که غسل جنابت را بدرستی انجام ندهد کیفر قرار داده است و اگر ضرورتی در غسل جنابت نبود دستور به کیفر نمیدادند

 کیفر آنکه بدرستى غسل جنابت نکند

حجر بن زائده، از امام صادق علیه السّلام روایت کرده است که هر کسى که عمدا و به هنگام غسل جنابت، (حتى) مویى از بدن خود را فراموش کند و غسل ندهد (جاى) او در آتش (دوزخ) است.(*۲)

غسل جنابت امتحان الهی

و در روایتی دیگر امام معصوم(ع) دلیل غسل جنابت را بیان میکنند که حتی اگر جنابت از راه حلال باشد و آن را امانتی  از جانب پروردگار و وسیله ای برای امتحان بندگان قرار داده است

پس شستن به تنهایی در جنابت کفایت نمیکند  و بایستی به نیت غسل جنابت باشد تا در این امتحان الهی پیروز باشیم

زندیق گفت: یا أبا عبد اللَّه غسل جنابت بر امّت چرا واجب کردند و حال آنکه جنب بپهلوى حلال خود رفت و در حلال أصلا دنس و کثافت نیست تا رفع آن واجب و لازم بود؟

حضرت امام الخلائق جعفر بن محمّد الصّادق علیه السّلام فرمود که:

جنابت بمنزله حیض است بواسطه آنکه نطفه آدمى دم غیر مستحکم است و در جماع حرکت شدیده و شهوت غالبه است و چون مجامع از جماع فارغ گردد بدن تنفّس زند البتّه آن مرد رایحه کریه از نفس خود مى‏یابد، پس غسل بواسطه همین واجب گردید مع هذا غسل جنابت امانت است که حضرت مهیمن میان بندگان خود را بر آن ایتمان نمود و ایشان را بآن اختیار، و امتحان فرمود(*۳)

و باز از این دو روایت میشود استفاده کرد که چقدر غسل جنابت دارای اهمیت است  که هم یک امر بهداشتی برای انسان و اطرافیان هست مخصوصاّ انسانهایی که به بهداشت خود اهمیت نمیدهند در اینجا چون مساله بهداشتی مهمی است مجبور میشوند بواسطه وجوب غسل جنابت این امر را  انجام دهند  و هم یک امر تعبدی است که مقام بندگی انسان را نشان میدهد .

ما از آلودگی گفتیم که به خاطر کثیفی و آلودگی است که انسان با غسل جنابت مجبور به رفع آلودگی میشود حال سوالی پیش می آید که به غیر از جنابت بول و غائط هم آلودگی است پس چرا برای آن نباید غسل کرد که باز اینجا هم ائمه معصومین (ع) جواب داده اند

 علّتى که به خاطر آن غسل از جنابت واجب است و براى بول و غائط کردن غسل واجب نیست

۱- عدّه‏اى از یهود خدمت رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله رسیدند و داناترین آنان از آن حضرت پرسشهائى کرد و در میان آن سؤالها یکى این بود که: به چه سبب خداوند تعالى به غسل از جنابت امر فرموده ولى به غسل از بول و غائط امر نفرموده است؟

رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله پاسخ فرمود: همانا آدم ابو البشر هنگامى که از میوه آن درخت خورد، نوش و لذّت آن در رگها و موى و پوستش جریان یافت، پس هنگامى که مرد با همسرش نزدیکى کند آب منى از هر رگ و موئى که در بدن اوست خارج میگردد، پس خداوند عزّ و جلّ بر ذرّیّه و نسل او غسل از جنابت را تا روز قیامت واجب ساخته است،

ولى بول ما زاد و سموم آنچه که انسان مینوشد، میباشد که از بدن خارج مى‏شود، و غائط ما زاد خوراکى است که آدمى خورده و به آن شکل‏خارج میگردد.

پس به سبب آن وضو بر او لازم مى‏آید. آن مرد یهودى گفت: اى محمّد راست گفتى.

۲- امام رضا علیه السّلام در پاسخ کتبى به سؤالات محمّد بن سنان چنین مرقوم فرمود:

علّت غسل جنابت پاکیزگى است که انسان را از زحمتى که باو رسیده است پاک سازد و نیز پاک گردانیدن باقى بدنش. زیرا منى از تمامى بدن بیرون مى‏آید، بنا بر این پاک ساختن تمام بدن بر او واجب است،

و سبب تخفیف و سبک ساختن تکلیف در مورد بول و غائط آنست که آنها بیشتر واقع مى‏شود و شمار دفعاتش بیش از جنابت است.

پس خداى تعالى در این مورد به خاطر بیشتر واقع شدن و سختى و رنجش و آمدن بدون اراده و بدون لذّت و شهوت آن بوضو ساختن تنها راضى گردید،

در صورتى که جنابت حاصل نمیشود مگر با لذّت‏جوئى و واداشتن خویشتن بدان.

در آخر هم باید به این نکته توجه کنیم که به استناد این روایت میشود راحت پی به این مساله برد که شستن بدن برای انسان جنب کفایت نمیکند

چون شستن بدن یک امر ظاهری است و ظاهر مان را پاک میکنیم  اما روح انسان بایستی به یک شیوه پاک میشد که آن جز با غسل کردن که از جانب خداوند به ما رسیده محقق نمیشود

اقسام غسل ها

غسلها دو گونه ‏اند: واجب و مستحبّ. غسلهاى واجب بر مکلّفین زنده عبارت است از:

غسل جنابت، و غسل مسّ میّت آدمى بعد از سرد شدن بدن و پیش از غسل دادن آن و غسلی که به واسطه نذر ، عهد، قسم ، واجب شود غسلهاى واجب بر زنان نیز عبارت است از: غسل جنابت و همچنین غسل حیض و نفاس و استحاضه و غسل مسّ میّت.

غسل میّت نیز که در شریعت سیّد المرسلین صلّى اللَّه علیه و آله واجب است.

غسلهاى مستحبّ بیست و هشت غسل و بلکه بیشتر از این عدد است، که در روایات براى هر کدام از آنها فضیلت و ثواب خاصّى ذکر شده است.

از جمله غسل روز جمعه مستحب است و همچنین غسل عید فطر و قربانى و غسل ورود به مکه و مدینه و غسل زیارت و غسل احرام و غسل اولین شب ماه رمضان و شب هفدهم و نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم آن ماه.

احکام جنب‏

وقتى انسان با همسر خود همبستر شد به گونه‏اى که دو ختنه‏ گاه یعنى جاى ختنه مرد در آلت تناسلى با جایگاه ختنه زن‏  تلاقى نمود،

و یا به خاطر بیرون آمدن منى جنب شد، به شرط اینکه با جهش بیرون آمده و جنب شدن انسان معلوم و یقینى باشد.

خواه در خواب باشد یا در بیدارى، با شهوت باشد یا بدون شهوت، احکام زیر بر آن مترتّب مى‏شود:

۱- براى او جایز نیست که در مسجد داخل شود، مگر اینکه ناچار باشد و به صورت گذرا از مسجد بگذرد.

۲- نباید در حال اختیار چیزى در آنجا بگذارد، جز در مسجد الحرام و مسجد مدینه شریفه که حتّى جایز نیست از آن دو عبور کند.

۳- شخص جنب نباید نوشته مصحف و قرآن شریف و یا نامى از نامهاى خداوند- جلّ جلاله- و نامهاى پیامبران خدا و ائمّه- صلوات اللَّه جلّ جلاله علیهم اجمعین- را مسّ کند.

۴- براى جنب جایز است که همه قرآن بجز چهار سوره عزائم را بخواند، و مادام که جنب است نباید حتّى به مقدار کم از این چهار سوره را قرائت کند. و آنها عبارتند از: سوره‏هاى «الم سجده» و «حم سجده»، و «و النّجم»، و «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ‏».

۵- خوردن و آشامیدن در حالت جنابت مکروه است، و اگر شخص جنب، احتیاج به خوردن و آشامیدن پیدا کرد، ابتدا مضمضه و استنشاق نموده و آب در دهان و بینى گردانده و بعد مى‏خورد و مى‏آشامد.

۶- خوابیدن بعد از جنابت مکروه است مگر بعد از گرفتن وضو.

۷- خضاب کردن و حنا گذاشتن براى جنب مکروه است.

کیفیّت غسل‏

کسى که مى‏خواهد غسل جنابت کند، در صورتى که غسلش به خاطر انزال منى (به شرط جهش در هنگام بیرون آمدن) باشد، باید به نکات زیر توجّه کند:

۱- واجب است که ابتدا با بول کردن یا هر چیزى که جانشین آن باشد، استبرا نماید، و این کار بر زنان واجب نیست.

۲- سپس هر جایى از بدنش را که نجس شده شستشو دهد.

۳- مستحبّ است که سه بار دستش را بشوید.

۴- مستحبّ است هنگام غسل کردن بگوید:

«اللّهمّ، طهّرنى، و طهّر قلبى، و اشرح صدرى، و أجر على لسانى ذکرک و مدحتک و الثّناء علیک. اللّهمّ، اجعله لى طهورا و شفاء و نورا، إنّک على کلّ شى‏ء قدیر.»

– خداوندا، مرا پاکیزه بگردان، و قلبم را پاک نما، و سینه و دلم را بگشاى، و یاد و مدح و ثنایت را بر زبانم جارى گردان، خدایا، این [غسل کردن‏] را براى من مایه پاکیزگى و بهبودى و نور قرار ده، براستى که تو بر هر چیز توانا هستى.

۵- مستحبّ است پیش از غسل، مضمضه و استنشاق نموده و آب در دهان و بینى بگرداند.

۶- نیّت غسل را مى‏تواند هنگام مضمضه و شستن دهان، و یا وقت شروع غسل بکند. و نیّت آن به این صورت است که غسل جنابت مى‏کنم به خاطر واجب بودن آن، تا به این وسیله حالت جنابت رفع، و هر چه با غسل کردن مباح مى‏گردد «۱» برایم مباح و جایز گردد، در حالى که منظورم از انجام آن عبادت خداوند سبحان از آن جهت که شایسته عبادت است‏ «۲» مى‏باشد.

______________________________
(۱) مانند نماز خواندن.

(۲) یعنى از آن جهت که خداوند سبحان ذاتا اهلیّت عبادت را دارد و به عبارت دیگر به جهت محبّت و شکر و سپاسگزارى از او، او را عبادت مى‏کنم، نه از روى ترس از آتش جهنّم، و یا میل و رغبت به بهشت.

به ابو جعفر باقر (ع) و یا ابو عبد اللَّه صادق (ع) گفتم: براى غسل جنابت چند پارچ آب کافى است، آن حضرت گفت: رسول خدا و همسرش با یک طشت آب، غسل مى‏کردند که پنج پارچ آب ظرفیت داشت.

________________________________________________________________
۱*- تاریخ سیاسى صدر اسلام / ترجمه کتاب سلیم ؛ ؛ ص۱۰۵

۲*- پاداش نیکیها و کیفر گناهان / ترجمه ثواب الأعمال، ص: ۵۸۰

۳*- الإحتجاج على أهل اللجاج (للطبرسی) / ترجمه و شرح غفارى ؛ ج‏۳
۴*- من لا یحضره الفقیه / ترجمه غفارى، على اکبر ومحمد جواد و بلاغى، صدر، ج‏۱، ص: ۱۰۷

۵*- ادب حضور (ترجمه فلاح السائل)، ص: ۱۱۸

۶*-، گزیده کافى، ۳جلد

حکمت غسل جنابت

طبق شریعت اسلام فردی که جنب شده (یعنی منی از او خارج شده یا با دیگری همبستر شده)برای انجام اعمالی که نیاز به طهارت دارد واجب است غسل نماید.

این که چرا اسلام دستور می دهد به هنگام جنب شدن، تمام بدن را بشویید آنهم با کیفیت مخصوص، در حالی که فقط عضو معینی آلوده می شود یا این که چرا نباید تنها محل را بشوییم و اگر مقصود پاکیزگی است چرا دوش گرفتن معمولی کفایت نمی کند؟

در پاسخ باید متذکر شویم که علت شرعی وجوب غسل بااین کیفیت، دستور دین است ولی در زیر، چند حکمت غسل جنابت را را بر‌می شمریم:

اطاعت امر الهی

حکمت اصلی غسل کردن به طور کلی با این کیفیت خاص، اطاعت امر الهی است که باعث تقویت روحیه عبودیت و بندگی در فرد مسلمان شده و او از این طریق به خدای خویش نزدیک می گردد.

حکمت غسل کردن فقط یک نظافت بدنی نیست: بلکه غسل، یک عمل عبادی است که با ویژگی‌های عبادی آن (مانند نیت و انجام عمل برای رضای خدا) باعث می شود که دل، متوجه خداشود. ازاین‌رو نباید آن را با یک نظافت ظاهری صرف، یکسان دانست.

رعایت بهداشت

غسل جنابت یک دستوراسلامی برای پاک نگه داشتن بدن و رعایت بهداشت،در طول زندگی است.

همواره افرادی از نظافت خود غافل می‏‌شوند ولی این حکم اسلامی آنان را وادار می‌‏کند که در فاصله‏‌های مختلف، خود را شست و شو دهند و بدن خود را پاک نگه دارند.