افسردگی کودکان چیست ؟ چه دلایلی دارد و چگونه درمان می شود؟

در این نوشته از دلبرانه قصد داریم مطلبی در خصوص افسردگی کودکان خدمت شما والدین محترم ارائه نماییم.

اگر شما هم با این موضوع دست و پنجه نرم می کنید یا به هر دلیل می خواهید اطلاعات بیشتری در اینباره داشته باشید با ما همراه باشید.

در اینجا مجموعه ای اطلاعات تکمیلی در افسردگی کودکان را برای شما جمع آوری کرده ایم.

امیدواریم که مورد توجه شما عزیزان قرار گیرد ….

افسردگی کودکان چیست ؟ چه دلایلی دارد و چگونه درمان می شود؟

افسردگی کودکان چیست

نه تنها بزرگسالان افسرده می شوند، بلکه بچه ها و نوجوانان نیز به افسردگی که بیماری قابل علاجی است، مبتلا می گردند. در حدود پنج درصد کودکان و نوجوانان در جامعه از افسردگی رنج می برند.

کودکانی که زیر فشار استرس هستند، در معرض خطر بیشتری برای افسردگی می باشند. این کودکان اختلالات توجه، یادگیری یا اضطراب دارند.

افسردگی می تواند جنبه خانوداگی داشته باشد. رفتار کودکان و نوجوانان افسرده با رفتار بزرگسالان افسرده تفاوت دارد. علایم زیر می تواند والدین را در شناسایی افسردگی کودکان خود کمک کند:

۱- اندوه، اشک و گریه مداوم

۲- ناامیدی

۳- کاهش انگیزه فعالیت (از فعالیته های مطلوب گذشته نمی تواند لذت ببرد)

۴- خستگی مداوم و انرژی تحلیل رفته

۵- انزوای اجتماعی و ارتباط ضعیف با دیگران

۶- اعتماد به نفس پایین و احساس گناه

۷- افزایش حساسیت به خود یا ناتوانی

۸- افزایش بیقراری، خشم یا تنفر

۹- اشکال در ارتباط با دیگران

۱۰- شکایت های مکرر از بیماری جسمی مانند سردرد و شکم درد

۱۱- غیبت های مکرر از مدرسه و یا عدم انجام تکالیف مدرسه

۱۲- تمرکز ضعیف بر روی مطالب

۱۳- اختلالات عمده در خواب و خوراک

۱۴- سخن گفتن درباره فرار از خانه و یا تلاش در جهت آن

۱۵- افکار یا رفتار دال بر خودکشی

کودکی که معمولا با دوستانش بازی می کرد، حالا بیشتر وقتش را در خانه و بدون انگیزه به تنهایی می گذارند. اموری که قبلا برای کودک نشاط آور بودند، حالا لذتی برای او ندارند.

این کودکان از مرگ دم می زنند و می گویند که می خواهند بمیزند. کودکان افسرده در سنین بزرگسالی تمایل بیشتری برای خودکشی دارند.

نوجوانان افسرده ممکن است به سوی مصرف مواد مخدر، داروها و الکل روی آورند. کودکان و نوجوانانی که درخانه و یا در مدرسه مشکلاتی را به بار می آورند، ممکن است واقعا افسرده باشند، ولی خود ندانند.

کودکان افسرده همیشه غمگین نیستند بنابراین والدین و معلمین ممکن است ندانند که دردسرهایی که آنها ایجاد می کنند به افسردگی آنها ارتباط دارد.

وقتی که ما مستقیما از این کودکان افسرده بپرسیم، گاهی ممکن است بگویند که غمگین هستند. تشخیص و درمان به موقع برای کودکان افسرده ضروری است.

افسردگی یک بیماری جدی است که به کمک روانپزشک کودکان نیاز دارد. درمان کامل شامل درمان فرد و خانواده است. در درمان افسردگی کودکان ممکن است که داروهای ضدافسردگی نیز نیاز باشد.

تعـریف افسردگی کودکان

افسردگی در کودک و بزرگسال معنای مشابهی ندارد و نشانه های هر کدام متفاوت است.

به طور کلی، افسردگی عبارت است از احساس درماندگی و به بن بست رسیدن؛ گاهی این اختلال علائم جسمانی دارد و گاهی علائم روانی؛ در بسیاری از موارد نیز علائم جسمانی و روانی همزمان دیده می شود.

پژوهش ها نشان داده است که افسردگی می تواند از آغاز زندگی یعنی دوران نوزادی هم پدید آید.

برای مثال ، زمانی که نوزاد به مرحله ای از رشد می رسد که مادر خود را می شناسد ( شش تا هشت ماهگی ) جدا شدن از مادر موجب بروز حالات افسردگی در طفل می شود.

نشانه های افسردگی در کودکان چیست؟

کودک افسرده فاقد انرژی لازم است و احساس خستگی می کند . از لحاظ ظاهر نیز رنگی پریده دارد. تمرکز حواس او پایین می آید؛ چنانچه قادر به توجه کردن و تمرکز داشتن نیست و خود را فردی بی ارزش و بی کفایت احساس می کند.

افکار مربوط به مرگ هم در او بروز می کند. فکر خودکشی ( البته بدون طرح و نقشه معین ) نیز در بعضی کودکان افسرده دیده می شود.

کودکان افسرده به لحاظ پایین بودن سطح توجه تمرکز، اغلب قادر به درس خواندن نیستند. یادگیری آنها کُند می شود و علاقه ای به درس و مدرسه نشان نمی دهند.

افت تحصیلی برای آنها پیش می آید و حتی برخی از آنان ، پس از چند روز تعطیلی و به مدرسه رفتن ، ابراز بی علاقگی می کنند.

به تدریج این فقدان تمایل ، به ترس از مدرسه تبدیل می شود.

در این شرایط والدین معمولاً علت را در مدرسه جست و جو می کنند؛ در حالی که اغلب ، علت این نوع ترس افسردگی کودک است و از آن جا که کودکان افسرده بسیار به مادر وابسته می شوند نگران از دست دادن مادر یا بیمار شدن او هستند و به این ترتیب از مدرسه دوری می کنند.

سردرد، دل درد ، سرگیجه و حالت تهوع از دیگر نشانه های جسمانی افسردگی است. از علائم رفتاری نیز می توان به این موارد اشاره کرد: کودکان افسرده معمولاً دروغ می گویند ، گاهی دزدی می کنند و بعضاً تمایل به کار خلاف دارند.

دلایل افسردگی کودکان

افسردگی یک بیماری است که علت های آن می تواند ژنتیکی ، روانشناختی ، زیستی یا محیطی باشد ؛ هر یک از عوامل ذکر شده می تواند ، هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان به بروز افسردگی بینجامد.

در صورتی که علت ، ژنتیکی باشد بایستی به اختلاف سطح هورمون ها و مواد بیوشیمیایی بدن توجه کرد و در عوامل روانشناختی به رابطه ی والدین و کودک و همین طور به حالات روحی و روانی پدر و مادر. افسردگی به معنای فقدان یا از دست دادن است.

کودکان افسرده فرد ، محیط یا چیزی دوست داشتنی را از دست داده اند و یا آن را هرگز به دست نیاورده اند.

حتی بعضی از روانکاوان افسردگی را معادل عزاداری دانسته اند و عنوان کرده اند که کودک افسرده برای از دست دادن شخص یا چیزی عزیز و دوست داشتنی ، گویی عزاداری می کند.

شاید در پاره ای موارد به نظر برسد که کودک چیزی را از دست نداده ، اما مسلماً در بین چیزهایی که دارد.

فقدان چیزی را احساس می کند؛ برای مثال ، کودک مادر دارد ولی مادر دلخواهش نیست ؛ یا پدر دارد ، اما پدر دلخواه را ندارد.

این گونه مضامین هم به عنوان فقدان سمبلیک مطرح هستند و موجب افسردگی می شوند . گاهی رفتار والدین از نوع آزاردهنده ، تحقیر کننده و مقایسه کننده است که حالات افسردگی را در کودک به وجود می آورد.

در پاره ای از موارد هم ، مادر خود افسرده است و کودک در اثر مجاورت با او ناخواسته تمامی حالات وی را دریافت می کند.

به طور کلی چنانچه محیط زندگی کودک ، مطلوب نباشد ( از نظر محبت ، توجه و …. ) و نیازهایش ارضا نشود؛ خطر افسردگی برای او وجود دارد.

انواع افسردگی در کودکان

  • افسردگی عمده

این نوع افسردگی که افسردگی تک قطبی هم نامیده می شود ، نوع حاد و شدید افسردگی در کودکان است که به درمان هم  نیاز دارد. اغلب کودکانی که دچار حمله افسردگی عمده می شوند ممکن است در آینده هم دچار این حملات شوند.

  • افسردگی دو قطبی

افسردگی دو قطبی  به نام بیماری شیدایی- افسردگی هم شناخته می شود، و دارای دوره‌های متناوب شیدایی و افسردگی می باشد. نشانه‌های افسردگی دوقطبی در کودکان تا حدودی با آنچه در بزرگسالان وجود دارد تفاوت دارد.

رده‌بندی دیگر انواع افسردگی در کودکان:

  • افسرده‌ خویی

شکل مزمنی از افسردگی خفیف که حداقل دو سال پایدار باشد. کودک که دچار افسرده‌خویی باشند، همیشه حالت غمگینی خواهد داشت.

  • اختلال سازگاری همراه با افسردگی

یک نوع حمله افسردگی که پس از یک تغییر عمده در زندگی، مثل مرگ کسی که دوستش داریم یا یک فاجعه بزرگ در کودکان اتفاق می افتد.

علائم افسردگی در کودکان

علائم افسردگی در کودکان

۱- نشانه‌های عاطفی : ناامیدی، خشم، درماندگی، اضطراب، نوسانات خلقی، احساس گناه و غمگین بودن

۲- نشانه‌های جسمی : به‌هم خوردن ساعات خواب، بی‌اشتهایی و یا خوردن افراطی، یبوست، افزایش و کاهش وزن

۳- نشانه‌های رفتاری : بدون دلیل گریه‌کردن، کناره‌گیری از دوستان، سریع خشمگین شدن و کاهش انگیزه

۴- نشانه‌های تخریب‌گرایانه : خود را سرزنش‌کردن، احساس بازنده بودن، امیدوار نبودن به آینده و بلاتکلیفی

نشانه‌های افسردگی در کودکان سنین پیش از مدرسه یا در دوران دبستان

  • ایجاد مشکلات تحصیلی
  • ملال و ناراحتی در کودک
  • گریه‌کردن بیش از حدّ در کودک
  • کاهش علاقه به بازی
  • زود ناراحت شدن
  • ارتباط عاطفی ضعیف با خانواده و دوستان
  • زودرنجی و تحریک‌پذیری فزاینده در کودک
  • بی‌حوصلگی و دمدمی مزاجی بودن
  • ظاهر غمگین
  • صحبت کردن درباره مرگ

نشانه‌های عمومی افسردگی در کودکان

  1. اعتماد به نفس ضعیف
  2. احساس گناه
  3. ترس از شکست یا قبول نشدن
  4. خشم و دشمنی پایدار
  5. ناتوانی در تمرکز
  6. تغییر در الگوهای تغذیه‌ای و خواب
  7. رفتار خود تخریبی
  8. تهدید به فرار از خانه
  9. تحریک پذیری و عصبانیت
  10. انزوا و گوشه گیری اجتماعی
  11. افزایش حساسیت به طرد شدن از جانب دیگران
  12. تغییر در اشتها، چه به صورت کاهش و چه به صورت افزایش اشتها
  13. تغییر در میزان خواب کودک چه به صورت کم خوابی و چه به صورت خواب بیش از اندازه
  14. مشکل در تمرکز کردن
  15. خستگی و کاهش انرژی
  16. شکایت های جسمانی کودک مثل دل درد و سر درد که به درمان پزشکی پاسخ نمی دهد
  17. کاهش توانایی عملکرد در طول فعالیت های خانه، مدرسه و …
  18. کاهش عملکرد در بازی با دوستان و لذت نبردن از تفریح
  19. احساس گناه و بی ارزشی
  20. مشکل در تفکر و تمرکز

باید بدانید که همه ی این علایم در همه ی کودکان دیده نمی شود. در حقیقت علایم مختلف در زمان های مختلف و تحت شرایط  خاصی در کودکان به وجود می آیند.

کودکی که پنج یا بیشتر از نشانه‌های بالا را برای یک دوره حداقل دو هفته‌ای داشته باشد به احتمال زیاد دچار افسردگی است.

کودکانی که افسردگی‌شان تا دوران بلوغ و بزرگسالی ادامه داشته باشد، در معرض خطر فزاینده‌ای برای سوء مصرف دارو یا الکل، پرداختن به روابط جنسی ناسالم یا سایر رفتارهای پرخطر قرار دارند.

پیشگیری و درمان

خانواده و فضای روانی آن در پیشگیری از افسردگی و درمان این اختلال تأثیر بسیار دارد.

البته در صورتی که افسردگی ، حاصل عوامل درونی باشد ، درمان آن قدری متفاوت است و بایستی کودک نزد روانپزشک متخصص برده شود و سپس روان درمانی صورت گیرد.

اما برای درمان افسردگی های محیطی ( که بیشترین نوع افسردگی کودکان را شامل می شود ) ساختن فضایی دوستانه و صمیمانه ، فضایی که کودک در آن احساس کند همه دوستش دارند و نیازهایش را به موقع و به جا برآورده می کنند ، از مهمترین عوامل است.

پدر و مادر افرادی هستند که کودک به آنها علاقه بسیار دارد و وجودشان به ویژه در دوران کودکی لازم است. به علاوه ، ارتباطات منفی و عاری از عشق و پذیرش ، می توانند افسرده ساز باشند ؛ بنابراین وجود محیطی سرشار از عشق و محبت و روابطی سالم و صمیمی برای کودکان ضروری است و نبایستی آنان را از این نعمت محروم کنیم.

همچنین باید بکوشیم روابط بچه ها با دوستان و بستگان به طریقی مثبت و مؤثر پیوسته برقرار باشد.

آرزوها ، خواسته ها و تمایلات منطقی و طبیعی پاسخ داده شوند و سعی کنیم جلوی فقدان آنچه را که ضروری و لازم است بگیریم.

دیگر عواملی که به بروز افسردگی کمک می کنند و برای پیشگیری ، باید به آنها توجه کرد. عبارت اند از:

  • جدا شدن از خانواده و منابع حمایت کننده عاطفــی
  • تعویض مدرسه و از دست دادن دوستــان
  • مهاجـــــرت
  • عوض کــــــردن منــــزل
  • تبعیض بین فرزندان و مقایسه کردن آنها با یکدیگر
  • به رخ کشیدن نکات منفی کودک و ابراز نکردن صفات مثبت او
  • از دست دادن عزیزان ، ( از آن جا که مرگ در اختیار بشر نیست. منظور از توجه در این زمینه آن است که خود و فرزندانمان در این شرایط برخورد مناسبی داشته باشیم)
  • شکایت والدین از ناراحتیهای جسمانی که کودکان را نگران از دست دادن آنها می کند
  • مطرح کردن مسائل و مشکلات اقتصادی در حضور فرزندان
  • عنوان کردن حوادث و اتفاقات ناگوار اجتماعی

در درمان کودکان افسرده توجه به علت افسردگی اهمیت فراوان دارد؛ برای مثال چنانچه منبع حمایتی ای را که کودک از دست داده بشناسیم، می توانیم جایگزین خوبی برای او در نظر بگیریم. همان طور که قبلاً گفته شد.

افسردگی در اثر فقدان به وجود می آید؛ بنابراین در درمان باید به فکر به دست آوردن چیزهای مطلوب و دوست داشتنی برای کودک باشیم.

اجازه دهیم کودک افسرده صحبت کند و احساس خود را بیان نماید. به احساس او احترام بگذاریم و سعی کنیم با تغییر رفتار خودمان تفسیر کودک از وقایع پیرامونش را عوض کنیم.

گاهی نیز لازم است محیط کودک را قدری تغییر دهیم. کودکان، خود بهترین منابع اطلاع رسانی به بزرگسالان هستند.

یعنی از خود کودک می توانیم اطلاعاتی در مورد این که چرا غمگین است به دست آوریم. در بسیاری موارد، افسردگی کودک به نوع رابطه او با عزیزانش به خصوص مادر مربوط می شود.

گاهی نیز رفتار خشونت بار پدر و عدم ابراز عشق و محبت توسط او ، به بروز حالات غمزدگی و افسردگی در کودک می انجامد.

در این صورت، آموزش والدین برای این که چگونه با فرزندشان رفتار کنند می تواند بسیار کمک کننده باشد. سختگیری های افراطی پدر و مادر هم می تواند تولید افسردگی و بی پناهی کند.

بنابراین روان درمانی حمایتی، آموزش والدین، تغییر محیط و به دست آوردن چیزهای مطلوب، از نکات مهمی است که در درمان افسردگی کودک بایستی به آنها توجه کرد.


ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.