واریکوسل چیست ؟
واریکوسل چیست ؟
واریکوسل به بزرگ و واریسی شدن ورید های کیسه بیضه (پوستی که روی بیضه قرار دارد) گفته می شود. این بیماری از شایعترین بیماریهای مردان پس از بلوغ می باشد.واریکوسل شایعترین علت کاهش تولید و کیفیت اسپرم و ناباروری در مردان است. واریکوسل همچنین می تواند باعث جمع شدن بیضه ها شود. خوشبختانه اغلب واریکوسل ها به راحتی تشخیص داده می شوند، ولی اگر این بیماری علامتدار شود باید درمان جراحی صورت گیرد.
علائم واریکوسل
به دلیل آنکه معمولاً واریکوسل علامتی ندارد، اغلب در هنگام ارزیابی های ناباروری و یا حین یک معاینه عادی کشف می شود. واریکوسل به ندرت دردناک است.
درد ممکن است:
از یک احساس گنگ ناراحتی، احساس سنگینی و یا درد تیز و برنده، متغیر باشد.با نشستن، ایستادن یا فعالیت بدنی افزایش می یابد خصوصاً اگر طولانی مدت باشد.در طول روز با گذشت ساعات بیشتر درد افزایش می یابد.با دراز کشیدن به پشت بهتر می شود.به مرور زمان واریکوسل بزرگتر و مشخص تر می شود. به هر حال اگر شما درد یا تورم ویا توده ای بر روی کیسه بیضه پیدا کردید با پزشک خود تماس بگیرید.
علل واریکوسل
سیاهرگها و سرخرگها جریان خون بیضه ها را برقرار می کنند. علت واریکوسل کاملاً مشخص نمی باشد ولی بسیاری از متخصصان معتقدند زمانی این بیماری بوجود می آید که اختلال کارکرد دریچه های داخل سیاهرگی، مانع جریان خون مطلوب بیضه ها می شود. علت اولیه عملکرد ناقص دریچه های داخل سیاهرگی، گشاد شدن وریدها می باشد. واریکوسل اغلب در دوران بلوغ و معمولاً در سمت چپ اتفاق می افتد و علت آن به وضعیت قرارگیری سیاهرگ بیضه چپ مربوط است. علاوه بر آن وجود واریکوسل در بیضه یک سمت می تواند تولید اسپرم را در هر دو بیضه تحت تأثیر قرار دهد.
احتمال خطر واریکوسل
بیشترین احتمال بروز این بیماری بین سنین ۱۵ تا ۲۵ سال می باشد.
کوچک و جمع شدن بیضه مبتلا:
حجم بیضه ها از لوله های تولید کننده اسپرم تشکیل شده است. زمانی که واریکوسل ایجاد شود، بیضه ها نرم و چروکیده می شوند. علت اصلی جمع و چروکیده شدن بیضه ها مشخص نیست ولی ممکن است علت آن تخریب بافت بیضه و به دنبال آن حضور نوعی سم در خون باشد. این اتفاق به دنبال عملکرد ناقص دریچه های داخل سیاهرگی بیضه ها و افزایش فشار در داخل سیاهرگهای بیضه بوجود می آید.
ناباروری:
مشخص نیست که واریکوسل چگونه بر روی باروری تأثیر دارد. سیستم عروقی بیضه حرارت خون آن را به اندازه ای نگه می دارد که برای تولید اسپرم بهترین شرایط را ایجاد کند. با کند شدن و سپس مسدود شدن جریان خون که در واریکوسل اتفاق می افتد، دمای موضعی بیضه بالا رفته و بر تولید و حرکت اسپرم ها تأثیر می گذارد.
درمان واریکوسل
اگر واریکوسل مشکلی ایجاد نکند به درمان نیازی نیست. در صورتی درمان لازم است که واریکوسل ایجاد درد، ناباروری و یا آتروفی بیضه کرده باشد. در جراحی، وریدی که مشکل دارد را از سیستم جریان خون بیضه خارج کرده و جریان خون را به سایر عروق طبیعی بر می گردانند. با این وجود تأثیر جراحی بر ناباروری نامشخص است.
مواردی که باید واریکوسل را جراحی کرد عبارتند از:
آتروفی (کوچک شدن) سریع بیضه،درد و یا نتیجه غیرعادی در بررسی مایع منی.عوارض جراحی واریکوسل بسیار محدود و شامل موارد زیر است:هیدروسل (تجمع مایع در اطراف بیضه)احتمال عود واریکوسل تخریب شریانهای بیضه
واریکوسل شایعترین علت قابل اصلاح ناباروری در مردان میباشد. علت ایجاد ان اختلال در تخلیه وریدی یا نارسایی دریچه های وریدی بیضه است. نظریه های گوناگونی در مورد مکانیسم اسیب بیضه ها وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
افزایش دمای بیضه ها یا کاهش جریان خون و اکسیژن رسانی یا انتقال مواد و متابولیتهای کلیه ها و غدد فوق کلیه به بیضه ها و یا ترکیبی از اینها.واریکوسل میتواند باعث کاهش رشد بیضه و در نهایت کوچک شدن بیضه گردد. همچنین با اثر بر اسپرمها باعث کاهش حرکت و تعداد انها و تغییر مورفولوژی(شکل ظاهری) انها خواهد شد. واریکوسل به طور مستقیم اثری بر توانایی جنسی یا ایجاد انزال زودرس ندارد.در بیماری که با ناباروری و واریکوسل مراجعه می نماید علاوه بر معاینه و شرح حال باید حداقل دو یا سه آزمایش منی برای تصمیم گیری وجود داشته باشد. با توجه به حساسیت آزمایش باید در آزمایشگاهی انجام گردد که به طور تخصصی این آزمایش را انجام می دهند.معاینه باید با دست و ابتدا در حالت ایستاده و سپس در حالت خوابیده انجام گردد تا مشخص شود آیا با دراز کشیدن واریکوسل کاهش چشمگیر پیدا می کند یا نه که اگر نکرد سونوگرافی شکم و لگن برای بررسی بیشتر انجام گردد. در زمان معاینه ممکن است وریدها مانند واریس پا قابل مشاهده باشند یا مانند کیسه پر از کرم قابل لمس باشند یا بازور زدن قابل لمس شوند که این معیارها بیانگر شدت واریکوسل می باشد. در تشخیص واریکوسل معاینه بالینی حرف اول و آخر را می زند و سونوگرافی برای مواردی به کار می رود که معاینه مشکل باشد مانند بیماران بسیار چاق یا موارد خفیف. البته از سونوگرافی داپلر یا رنگی می توان برای تایید عود ( برگشت خون به سمت بیضه ها) پس از عمل کمک گرفت.
درجه بندی واریکوسل
گرید ۳ : وریدها در حالت ایستاده قابل مشاهده اند
گرید ۲ : وریدها در حالت ایستاده قابل لمس میباشند
گرید ۱ : وریدها هنگام زور زدن قابل لمس میباشند
واریکوسل ساب کلینیکال: که با معاینه قابل لمس نیستند ولی با سونوگرافی تشخیص داده می شود.
در چه مواردی واریکوسل نیاز به درمان دارد؟
در ابتدا با توجه به اینکه بسیاری از بیماران در زمانی که تشخیص واریکوسل برای آنها گذاشته می شود نگران و مضطرب میشوند باید خاطر نشان کنم که واریکوسل یک بیماری خوش خیم است اما درمان دارویی ندارد وتنها روش درمان آن جراحی است که در ادامه توضیح داده خواهد شد.تصمیم گیری برای عمل بستگی به فاکتورهای گوناگونی مانند: شدت واریکوسل و سن بیمار و وضعیت باروری (تاهل و داشتن یا نداشتن فرزند) دارد. در مواردی که بیمار واریکوسل گرید دو یا سه داشته باشد و با ناباروری مراجعه نموده باشد نیاز به عمل جراحی واریکوسلکتومی دارد. اگر واریکوسل با اختلال در آزمایش منی همراه باشد باز هم نیاز به عمل دارد (همان طور که گفته شد باید حداقل دو یا سه آزمایش منی برای تصمیم گیری وجود داشته باشد).در برخی رفرنس ها اگرمرد جوانی با واریکوسل قابل مشاهده یا قابل لمس (درجه سه یا دو) مراجعه نماید و فعلا قصد بچه دارشدن هم نداشته باشد برای پیشگیری از اثرات نامطلوب آن بر باروری توصیه به عمل می شود. درمورد جراحی واریکوسل های بسیار خفیف یا ساب کلینیکال اختلاف نظرهای بسیاری وجود دارد اما ما توصیه به عمل نکرده و فقط آنها را پیگیری می کنیم.
درمان واریکوسل
همان طور که گفته شد واریکوسل درمان دارویی ندارد و تنها روش درمان آن جراحی است. روشهای درمان آن یا با روشهای با برش جراحی است یا با روش آمبولیزاسیون (فرستادن لخته) از طریق پوست:
۱) روش استاندارد طلایی جراحی واریکوسل روش اینگوینال میکروسکوپیک می باشد که با برش کوچک پایین شکم نزدیک خارج ریشه آلت و بالای بیضه و با کمک میکروسکوپ انجام میشود. مزیت این روش حفظ شریان (سرخرگ) و عروق لنفاوی و عصب می باشد و میزان عود نیز کمتر است (حدود۱تا۲%).
۲ )روش جراحی اینگوینال که تقریبا مانند روش اول است اما بدون میکروسکوپ انجام می شود و بنابراین عوارض آن بیشتر است (عود۹تا۱۶% و هیدروسل۳تا ۳۹%).
۳) روش جراحی رتروپریتوان که با برشی بالاتر از روش قبلی انجام می شود. عود ۱۱تا۱۵% و هیدروسل ۷% ممکن است ایجاد گردد.
۴) روش جراحی با لاپاروسکوپ که با ایجاد حدود سه سوراخ در شکم و فرستادن گاز به داخل شکم برای ایجاد فضای کافی برای کار انجام میشود. اما در این روش احتمال اسیب عروق بزرگ یا روده ها یا مثانه و… هر چند ناشایع وجود دارد. هیدروسل ۵تا ۸% و عود کمتر از ۲% است و احتمال آسیب شریان نیز وجود دارد.
۵) روش آمبولیزاسیون از راه پوست که از راه وریدهای کنار ران به صورت موضعی لخته خون خود بیمار یا کویل یا مواد سنتتیک و مصنوعی دیگر به داخل وریدها فرستاده می شوند. این روش نیاز به متخصص رادیولوژی ماهر در این زمینه و تجهیزات پیشرفته دارد. عود ۴تا۱۱% دارد. این روش در مواردی که بیش از دو بار واریکوسل عود کرده باشد توصیه می شود.
مراقبت پیش و پس از عمل
پس از تصمیم گیری برای عمل و انجام آزمایشات روتین خون و بررسی اسپرم موهای ناحیه عمل شب قبل یا صبح عمل تراشیده می شوند. ازساعت ۱۲ شب قبل از عمل بیمار دیگر چیزی نمی خورد. عمل با بیهوشی عمومی یا بیحسی از کمر(نخاعی) بسته به شرایط بیمار و صلاحدید متخصص بیهوشی انجام می گردد. مدت زمان عمل بستگی به فاکتورهای گوناگون دارد و متوسط ۳۰ تا ۴۰ دقیقه می باشد. بیمار همان روز یا فردا صبح مرخص میشود و به مدت حداقل ۷تا ۱۴ روز استراحت پزشکی خواهد داشت. بهتر است نزدیکی از روز هفتم به بعدانجام گردد.
عوارض
عوارض کوتاه مدت پس از عمل شامل: درد یا عفونت زخم یا خونریزی یا خونمردگی اطراف ناحیه عمل و … می باشد. در برخی موارد ممکن است درد خفیفی برای مدتی باقی بماند یا بی حسی اطراف ناحیه عمل یا پوست کیسه بیضه ایجاد شود.
عوارض بلندمدت: عود واریکوسل/ هیدروسل(جمع شدن مایع اطراف بیضه) / کوچک شدن بیضه(کمتر از ۱%).
پیگیری
حدود ۳تا ۴ ماه پس از عمل اولین ازمایش اسپرم انجام می شود و پس از آن با همین فاصله تا یکسال یا تا زمان بارداری همسر ازمایش انجام می گردد. میزان بارداری پس از عمل در مطالعات مختلف بین ۳۰ تا ۶۰% گزارش شده است. اگر زوج پس از درمان همچنان نابارور باشند توصیه به انجام روش های کمک باروری می شود.
روش درمان:
روش درمان، جراحی است. این روش با بیهوشی عمومی یا موضعی انجام می شود. معمولاً پس از دو روز بیمار به شرایط طبیعی برگشته و می تواند فعالیت سبک را شروع کند. پس از دو هفته می توان فعالیتهای معمول را از سر گرفت. درد ناشی از این عمل جراحی خفیف است. تا دو روز اول طبق دستور پزشک می توان برای درد از مسکنهای پیشنهادی استفاده نمود. تا یک هفته پس ازعمل باید از نزدیکی خودداری نمود.
اقدامات پس از عمل واریکوسل :
بعد از عمل جراحی می بایست از بانداژ محافظ بیضه استفاده نمود. جهت جلوگیری از ورم بیضه، می توان از کیسه یخ استفاده نمود.
آیا عمل واریکوسلکتومی منجر به معلولیت و ناباروری می شود؟
عمل واریکوسلکتومی جهت درمان و یا جلوگیری از ناباروری انجام گرفته و خود باعث ناباروری نمی شود. این جراحی هیچ نوع معلولیتی ایجاد نمی کند .